augsburgse confessie door luther en melanchton. - Geschriften van ...

19
het wel door Aleander zelf te Leuven gebracht in juni maar overigens vervangen
door een placaat van de keizer, eveneens op 8 mei gedateerd. Dit berustte wel op het
edict, maar was speciaal aan de landvoogdes en de Nederlanden geadviseerd en week
er o.m. van af in de bepaling, dat de zaken van het edict onder de gewone rechter en
niet onder de kerkelijke zouden vallen. Afkondigingen vonden verder plaats te Luik,
Mainz en Trier, terwijl het edict door bepaalde vorsten ook toegepast werd, maar
overigens, ook op grond van staatsrechtelijke bezwaren, hetzij door andere mandaten
vervangen dan wel eenvoudig niet erkend werd.
Het was dus noodzakelijk, dat een nieuwe Rijksdag werd belegd door het z.g.
rijksregiment - een regering uit de Stenden, die moest optreden bij afwezigheid
buitenslands van de keizer - en dit geschiedde in het begin van 1522 te Neurenberg in
zake de hulpverlening in de strijd tegen de Turken en vervolgens in december,
eveneens te Neurenberg, in zake de vele andere onopgeloste vraagstukken, waaronder
dat betreffende de godsdienst. De pauselijke legaat Chieregati verklaarde hier, dat
Luther geen minder kwaad deed dan de Turken, omdat hij eveneens op de vernietiging
van Kerk en godsdienst uit was, en dat daarom het edict van Worms geëxecuteerd
diende te worden, waarvan geheel het heil van Duitsland afhing.
De Nederlandse paus Adriaan zelf sprak in de instructie voor de legaat vrij
onverbloemd uit, dat daarom God de Kerk zo zwaar bezocht en dat dan ook van Rome
uit het herstel aangepakt zou worden. Men spreekt hier wel van een schuldbelijdenis
van het hoofd der Kerk, die een hoopvolle indruk maakte, maar vergeet dan veelal met
wat voor termen juist ook in deze instructie - waarvoor de paus toch verantwoordelijk
was, al mag hij de auteur van de tekst niet geweest zijn - Luthers Reformatie
vernietigend veroordeeld werd: het volk wordt van het ware geloof en de ware religie
afgetrokken en gaat ten verderve; ze is een pest; er heerst een ontzettende degeneratie
want sommige van de vaderen van de tegenwoordige vorsten hebben nog geholpen
om met eigen hand Johannes Hus naar de brandstapel te brengen; en wat gebeurt er
thans! Luther en de zijnen leren een volkomen ander geloof dan de Kerk. Vervloekt de
man, die zijn zwaard het bloed onthoudt (Jeremia 48 : 10)! Luther gaat te werk als
Mohammed, die meer vrouwen toestaat, alleen iets minder erg, maar laat toch om
vleselijke lusten het breken van de geloften aan monniken, nonnen en priesters toe.
Luthers beklag - na Worms - onverhoord veroordeeld te zijn, kon aldus beantwoord
worden, dat de dingen van het geloof op goddelijk gezag aangenomen moeten worden
en niet bewezen behoeven te worden. –
De Rijksdagen
Deze onverantwoordelijke en onrechtvaardige uitingen hadden echter geen succes. De
Rijksdag was terecht van oordeel, dat strikte tenuitvoerlegging van het edict regelrecht
burgeroorlog ten gevolge zou hebben en kon dus aan de kerkelijke wensen geen
voldoening geven. Neurenberg zelf stond er al bijzonder zelfstandig tegenover, doch
dit is betrekkelijk bijkomstig. De gravamina der Duitse Natie tegen het optreden van
Kerk en geestelijkheid, die te Worms ook al ingediend waren, werden vernieuwd;
hierin waren echter nog geen reformatorische inzichten vervat. Het eindresultaat van
de discussies was tweeërlei. Verlangd werd een 'vrij Christelijk concilie', op Duitse
bodem, om de godsdienstzaken op te lossen; en verder werd - in een mandaat van het
rijksregiment - bepaald, dat tot zolang Luther en de zijnen niet verder zouden mogen
gaan met publiceren; dat slechts het Evangelie zou mogen worden gepredikt en wel
naar de door de Kerk geapprobeerde uitleg, waarvoor de bisschoppen zouden mogen