augsburgse confessie door luther en melanchton. - Geschriften van ...

7. OVER DE ONTWERPEN EN VOORREDE VAN DE
CONFESSIO AUGUSTANA 7
INLEIDING
De oorspronkelijke handschriften in het Duits en het Latijn van de Augsburgse
Geloofsbelijdenis zijn verloren, althans onvindbaar. Wel bestaan er afschriften uit de
archieven der ondertekenaars afkomstig en ook uit keizerlijk en Katholiek bezit, zoals
van de medewerkers aan de Weerlegging (Confutatio) en van anderen. Men kan er
over van mening verschillen, welke de meest letterlijke betrouwbaarheid bezitten.
Het oorspronkelijk van de Latijnse tekst is waarschijnlijk tot 1569 in het keizerlijk
archief te Brussel bewaard. Koning Philips beval toen aan Alva het mede te brengen
naar Spanje om het boze stuk daar te vernietigen, evenals alle bereikbare afschriften.
Hij scheen niet te weten, dat de Augustana reeds lang gedrukt was. President Viglius
van Zwichem van de Geheime en Grote Raad maakte het Alva moeilijk om aan dit
bevel te voldoen omdat hij de zaak van de andere kant bekeek. Door dit stuk konden
ketters later nog altijd van hun verkeerdheid overtuigd worden. Philips echter
herhaalde zijn bevel en dit moet het einde van het Latijnse origineel geweest zijn. Van
het Duitse origineel weet men sedert de voorlezing op de Rijksdag, 25 juni 1530, in
het geheel niets meer.
Keizer Karel V wenste, dat een ieder aan hem zijn overtuiging schriftelijk, in beide
talen, zou voorleggen. De totstandkoming van de belijdenis der Lutheranen is een
tamelijk ingewikkelde geschiedenis, waarvan hier maar enkele punten in het licht gesteld
behoeven te worden. In het begin is er slechts aan een Saksische belijdenis
gedacht, die een beroep op de keizer persoonlijk zou doen. Dit bleek onvoldoende te
zullen zijn voor de grote en gewichtige vergadering, die de Rijksdag zou worden en
eveneens onvoldoende als verdediging tegen de aanval van Johann Eck, die 404
ketterse stellingen van de hervormden bijeengebracht had.
Melanchthon noemde het nieuwe ontwerp, waarin met de vroeger opgestelde
Schwabacher, Marburger en Torgauer artikelen rekening is gehouden, 'een apologie,
ofschoon het eerder een confessie is'; aldus in zijn begeleidende brief aan Luther van
11 mei 1530.
Bovendien kreeg zij de bestemming voor de Evangelischen in het algemeen te gelden.
Na nog al wat moeite zou ook de landgraaf van Hessen, die men eer als Zwingliaan
dan als Lutheraan zou kunnen beschouwen, haar mede ondertekenen. Half juni waren
de ten opzichte van elkander tamelijk onafhankelijke Latijnse en Duitse teksten
ongeveer gereed.
Deze wordingsgeschiedenis heeft meegebracht, dat er ook heel wat met de voorreden
of opdrachten is gebeurd. De keizer trad in het begin te Augsburg zo onredelijk op, dat
hij aan de Protestanten verbood te preken en van hen eiste, dat ze aan de
Sacramentsprocessie deel zouden nemen. Dit moest hij wel intrekken, maar het tekent
de situatie, waarop ook door anderen een zeer verderfelijke invloed bij de keizer was
uitgeoefend. De opdracht, die Melanchthon ontworpen had en waarin het conflict op
een beperkte manier werd voorgesteld om de oplossing te vergemakkelijken, moest
wijken voor een andere. Deze werd door de Saksische kanselier dr. Gregor Brück
7 Deze hoofdstukken over de Ontwerpen van de Augustana en de voorrede van Melanchton, alsook de
belijdenis van Zwingli zijn overgenomen uit: PROTESTANTSE PLEIDOOIEN, deel I, door Prof.
Dr. J.N. Bakhuizen van den Brink
77