augsburgse confessie door luther en melanchton. - Geschriften van ...

10. ZWINGLI AAN KEIZER KAREL V
INLEIDING
Het was de officiële wens van keizer Karel V, dat op de Rijksdag te Augsburg, 1530,
allen bij hem een verantwoording van hun geloof, in het Latijn en het Duits, zouden
indienen. De berichten, die Zwingli over de stemming, die te Augsburg heerste en
over de kansen voor de Evangelischen van Jakob Sturm, de stadsmeester van
Straatsburg, en langs andere wegen ontving, waren verre van opwekkend. Sturm, die
reeds tijdig te Augsburg aanwezig was, verwachtte niet, dat de Straatsburgse,
Zuidduitse en de Zwitserse opvattingen bij de Lutheranen ook maar een schijn van een
betere kans hadden dan bij de Katholieken; en zijn inzicht was juist. Ofschoon hij nog
wel enige mildheid bij de keizer persoonlijk aanwezig achtte, begreep hij anderzijds
heel goed, dat het herstel van de positie der Kerk hem toch boven alles zou gaan. Toen
voorts bleek, dat het onmogelijk zou zijn om een gemeenschappelijke Belijdenis tot
stand te brengen, waarin de genoemde gebieden en steden zich zouden kunnen
verenigen en dat de Lutheranen in elk geval hun Confessie zouden indienen, spoorde
Sturm in een brief van 20 juni 1530 Zwingli aan om een verantwoording van het
geloof van de 'onzen' op te stellen: wie weet of God niet langs deze weg de keizer op
de hoogte wil brengen van de verkeerde handelingen van de Roomse paus en de
zijnen'.
Hij zond aan Zwingli tevens een van de grootste strijdgeschriften van Johannes Eck
toe, waarin deze 404 ketterijen uit de boeken, van Luther en Zwingli bijeengebracht
had als stellingen om daarover te Augsburg te disputeren! Eck was reeds een oude
tegenstander van Zwingli, sedert 1524 en met name sedert het Zwitserse dispuut te
Baden, 1526, waarna Eck zijn boek over Het offer der Mis (1527) had uitgegeven.
Ook Luther's Schwabacher Artikelen deed Sturm aan Zwingli toekomen, waarin de
tegenstelling tot de Zwitsers onverbloemd uitkwam. Het waren de dagen, waarin de
Vier-Stedenbelijdenis door Bucer en Capito ontworpen werd.
In zeer korte tijd heeft Zwingli zijn 'Fidei ratio', ‘Verantwoording of rekenschap des
Geloofs’ opgesteld. Zij werd in haar geheel aan de keizer gericht, en is als zodanig
tevens een apologie en een pleidooi, hetgeen in het bijzonder in de korte inleidende en
in de uitvoeriger slotwoorden tot uitdrukking komt. Zwingli beroept zich daarin op de
gehele Rijksdag, waartoe ditmaal de eedgenootschap niet uitgenodigd was en waar
alleen de vijf Katholieke gebieden, Uri, Schwyz, Unterlanden, Zug en Luzern zich
toch, hadden doen vertegenwoordigen.
Deze verantwoording is van grote betekenis voor de kennis van Zwingli's theologie.
Zij is een persoonlijk belijdenisgeschrift zoals hijzelf in de inleiding zegt, in de eerste
persoon enkelvoud opgesteld, waarover hij niemand geraadpleegd heeft en dat ook
niet op een beslissing van het volk wil vooruitlopen. Intussen was er volstrekt geen
distantie tussen Zwingli's overtuiging en die van zijn volk.
Voor de Nederlandse lezer is in het bijzonder van belang hetgeen Zwingli over de
Kerk en over de sacramenten zegt. Zijn theologie heeft een diepgaande en blijvende
invloed op het Nederlandse Protestantisme geoefend. Zij sloot bij de aangeboren
denkwijze vooral van de Noord-Nederlandse Christenen aan; het Calvinisme heeft dit
denken veel meer een verstandelijke vorm gegeven. Het Zwinglianisme staat in bepaalde
opzichten dichter bij de Bijbel, het Calvinisme brengt een meer doorgewerkte
systematisering tot stand. Dit betekent niet, dat Zwingli ten aanzien van enig
89