augsburgse confessie door luther en melanchton. - Geschriften van ...

84
Onder andere misbruiken is het voornaamste geweest, dat men in bijna alle scholen,
kloosters en kerken weinig van de hoofdzaken van het Christelijk geloof heeft
gepredikt en geleerd, maar het volk heel wat schadelijke leer heeft voorgehouden van
valse godsdienst, waardoor de gewetens ten hoogste en zeer bezwaard zijn geworden,
en menselijke instellingen, orden, dienst van heiligen, bedevaarten, aflaten en andere
onnodige en ondeugdelijke dingen meer plaats gingen innemen tot verderf der zielen,
dan wat het Evangelie leert om de gewetens te troosten. Daarbij werden dagelijks
nieuwe misbruiken om derwille van het genot, nieuwe stichtingen, nieuwe misbruiken
in de Mis, nieuwe heiligen en andere dingen uitgedacht, en oefenden de monniken
zulk een tirannie uit, dat niet alleen geringe lieden, maar ook bisschoppen en andere
prelaten er het zwijgen toe moesten doen, waardoor in de eerste plaats die grote afkeer
bij velen tegen de monniken is opgekomen.
Want men weet, hoe de zaak met de aflaten zich in het begin toegedragen heeft, die
aanleiding gaf om over allerlei misbruiken te spreken. Want waar men zulke
onchristelijke dingen leert: als het geld in de schaal viel, voer ten hemel de ziel, en
vele andere onbehoorlijke praatjes, niet alleen in strijd met Gods Woord, maar ook
met het pauselijk recht, was het op zijn plaats, dat geestelijken en predikers de mensen
daarover onderhielden; want ook als daar geen verder Christelijk onderricht over
gegeven ware, zouden zulke openlijke leugens toch hebben moeten vallen. En de ware
Christelijke religie zou in verachting gekomen zijn als niet God de rechte en
standvastige leer daartegenover geschonken had.
Toen nu Luther dit ondeugdelijke verkondigen en uitschrijven van aflaten, zoals hij
zich verplicht wist, met een korte Latijnse preek (95 Stellingen van 31 okt. 1517) op
zijn plaats gezet had en daarbij de macht van de paus in ieder opzicht ten zeerste had
ontzien, zijn de tegenstanders hem zo krachtig aangevallen met Latijnse en Duitse
smaadschriften, dat hij genoodzaakt is geweest de grond en reden van zijn overtuiging
duidelijk te maken. 10
Hij heeft daarbij zo vele grote en belangrijke dingen gezegd over hoe men de
gewetens door het geloof in Christus moet troosten, dat vele geleerde en redelijke
lieden zijn leer voor Christelijk en onmisbaar bevonden en gehouden hebben, terwijl
tevoren veel valse en onware leer over dit punt: hoe men genade en vergeving van
zonde verkrijgen moet, verkondigd en geschreven was. Terwijl toch dit stuk in de
Christenheid de voornaamste prediking en leer van de genade van Christus behoort te
zijn. Daarom heeft dan ook Luther om te beginnen geen andere misbruiken
aangeroerd, maar alleen deze hoofdzaak op de voorgrond gesteld, die alle Christenen
in de voornaamste plaats moeten weten. Maar de tegenstanders hebben niet
opgehouden voor en na tegen Luther met dagvaardingen, 11 excommunicaties 12 en
onbehoorlijke geschriften te strijden en hebben veel meer misbruiken gaande gemaakt
en door hun eigen onhandig optreden zich zelf zulk een afval bezorgd, dat er op vele
plaatsen verandering is gevolgd; waarbij Luther er op uit geweest is om misplaatste
leer en overbodige verandering op 't heftigst tegen te gaan.
Want ook vóór Luther hebben verscheidene anderen niet alleen het leven der
geestelijken, maar ook vele dogma's bestreden, waaruit veel groot ongenoegen
voortgekomen zou zijn, indien Luther dit niet was tegengegaan.
10
Een beroemd geworden preek van Luther 'over aflaat en genade', en zijn 'Resolutiones over de kracht van de
aflaten', 1518.
11
Dagvaarding om binnen 60 dagen naar Rome ter verantwoording te komen; door Luther te Wittenberg
ontvangen op 7 augustus 1518.
12
De bul 'Exsurge Domine' van 15 juni 1520 dreigde, de bul 'Decet pontificem Romanum' van 3 januari 1521 sprak
de excommunicatie uit.