augsburgse confessie door luther en melanchton. - Geschriften van ...

90
fundamenteel dogma omtrent God, de Drieëenheid, de verzoening of zelfs de praedestinatie
in de grond anders leert dan Calvijn of Luther; wel hanteert hij de Bijbelse
gegevens daarin op een andere manier. Hij slaat hier - en elders - een enigszins
docerende toon aan. In het artikel over de Kerk komt hij zodoende tot vereenvoudigde
en duidelijke onderscheidingen, die op oudere probleem. stellingen berusten, maar in
de problematiek van de 16de eeuw een nieuwe functie gekregen hebben in de strijd
met de Kerk van Rome. Zwingli toont zich in alle opzichten minder traditioneel dan
Luther. Met Luther verenigt hem één zeer belangrijk punt: de autarkie, de
genoegzaamheid van het geloof.
Zwingli's leer over de sacramenten vindt men hier uitvoerig. Zij zijn voor hem
symbolen; zonder dat men Zwingli spiritualist zou mogen noemen, voert hij de
stelling, dat de Geest geen geleider nodig heeft maar zelf alles meebrengt, tot de
uiterste grens. Over het verschil met Luther behoeft hier niet gesproken te worden.
Veel interessanter is het om vast te stellen, dat zelfs Calvijn bij Zwingli vergeleken
traditioneel schijnt. Dit was Calvijn in werkelijkheid toch niet. Maar Zwingli staat op
dit punt nu eenmaal anders dan alle andere reformatoren, daardoor lijkt het zo.
Inzake de Wederdoperij stond hij voorts door en door afwijzend. Het gaan tot aan
zekere grenzen betekent bij de reformator nog geheel iets anders dan die te
overschrijden.
De beide artikelen die hier volgen, zijn voor ons de meest belangwekkende en geven
aan de keizer, resp. de Rijksdag en de tegenstanders op openhartige wijze een inzicht
in Zwingli's leer. Hij geeft zijn gehele argumentatie erbij, eveneens zonder
terughouding, maar hij weet tegen wie hij spreekt en doet dit met bescheidenheid. Aan
zijn overtuigdheid en zekerheid doet zulks - men zie het slot, waarin de meest felle
critiek op de wantoestanden niet ontbreekt - weer niets af.
De hier niet weergegeven artikelen of hoofdstukken handelen over: God, de
voorzienigheid, de verzoening, de erfzonde, de kinderen der gelovigen; na de
ecclesiologie en de sacramentsleer volgen: het Avondmaal - zeer uitvoerig -, de
kerkelijke ceremoniën, de profetie - d.i. de prediking -, de overheid en het vagevuur,
in totaal twaalf artikelen.
De Fidei ratio, 3 juli voltooid, werd door een stadsbode van Zürich naar Augsburg
gebracht en daar reeds op 8 juli 1530 bij de vice-kanselier van het rijk ingeleverd met
bestemming voor de keizer zelf. Ook in dit geval, zoals in bijna alle andere van overeenkomstige
aard, is niet gebleken, dat de geadresseerde haar gelezen heeft.
Anderen echter zeker wel, want de Verantwoording is direct te Zürich, bij Zwingli's
uitgever Froschauer, gedrukt en deze druk heeft te Augsburg gecirculeerd.
Melanchthon kreeg een exemplaar in handen en reageerde erop in de trant van: liever
paaps dan Zwingliaan. Luther drukte zich later nog grover uit, geërgerd vooral door
Zwingli's beschuldiging van traditionalisme en diens kritiek op het bisschopsambt, dat
in de Duitse Kerk gewijzigd gehandhaafd bleef.
De eigenlijke Rooms Katholieke kritiek kwam van Eck, die een Repulsio articulorum
Zwingli, ‘Afwijzing van Zwingli's artikelen’, schreef. Hieruit blijkt een volkomen en
zelfs ontstellend vooroordeel en wanbegrip. Eck, die te Augsburg met Melanchthon
had geredetwist en een van de auteurs der Roomse Confutatio van de Confessie
Augustana was, zei van Zwingli, ‘dat hij geen Christen meer was, eer een Turk,
Tataar, Hun, een Nebukadnezar, Antiochus of Heliodorus en beweerde, dat te Zürich
alles geprofaneerd was’. En dit zei hij van een gebied en een stad waar de 'bibliocratie'
heerste! Krasser onwetendheid en vuriger vijandigheid is van Katholieke zijde uit de