augsburgse confessie door luther en melanchton. - Geschriften van ...

78
opgesteld en had een zeker rechtskarakter; zij beriep zich op de beschrijvingsbrief
voor deze Rijksdag, op het besluit van Spiers, 1526, en herhaalde het beroep van de
Protestanten op de tweede Rijksdag te Spiers op een algemeen concilie. Brück heeft
een grote rol gespeeld in de totstandkoming van de Belijdenis in haar algemeen
karakter.
Om nu een goede indruk te verkrijgen van de mogelijkheden en wenselijkheden, die
de Evangelischen hierbij bezighielden, geven wij naast deze officiële praefatie van de
hand van Brück - oorspronkelijk Duits en door Justus Jonas in het Latijn vertaald -
ook twee van de ontwerpen van Melanchthon.
Het oordeel van Luther over het gehele werk van zijn vriend aan de Confessie is
bekend, namelijk dat Luther zelf niet zo zachtzinnig te werk had kunnen gaan. Men
zal zien, dat het desondanks toch heel duidelijk is in de ontwerpen, welk een beslist
standpunt Melanchthon in zake de aflaten, de rechtvaardiging, de kerkelijke
misbruiken en de weerlegging van de onwaardige bestrijding, die men tot nu toe had
ondervonden, aan de keizer wilde voorleggen. Ontzag hij de keizer persoonlijk zoveel
mogelijk, dit doet aan de zakelijke inhoud van zijn gehele Confessie niets af, waarin
geen enkel reformatorisch gezichtspunt prijs gegeven is. Melanchthon had vooral een
andere tactiek en een andere wijze van zeggen dan Luther. Overigens gaat het niet
aan, hier diens oordeel te trachten te corrigeren.
In de eerste ontwerp-voorrede, waarschijnlijk op de Coburg door Melanchthon
geschreven, (zie onder) spreekt hij de keizer met de vrijmoedigheid van de prediker
aan: de keizer moet zich door Gods Woord laten gezeggen in zijn taak, die zich ook
tot de zorg over de Kerk uitstrekt. De keizer heeft voorgegeven herstel van de eenheid
te willen: dat zal alleen op de grondslag van de Schrift kunnen. Gezag kent
Melanchthon niet aan menselijke overleveringen toe, nog minder aan het door de boze
steeds uitgestrooide zaad; hiervan geeft hij een aantal historische voorbeelden. Dan
komt hij op het euvel van de eigen tijd, de aflaatkramerij, vooral door leden van orden,
waarvoor hij als synoniem schisma's gebruikt. Hij laat duidelijk blijken, dat dit geen
zaak is van uiterlijke aard, het gaat steeds om de leer zowel als om ceremoniën.
Melanchthon vestigt er dan de aandacht op, dat die misbruiken uiteenzettingen van de
zuivere leer uitgelokt hebben en dat deze op haar beurt voortdurend verdere
misbruiken doen verdwijnen, een zeer positieve gang van zaken dus, de beste apologie
voor de Hervorming in Saksen, die denkbaar is. Zij heeft dan ook de instemming van
weldenkende en geleerde lieden verworven en het zou onverantwoordelijk zijn
geweest om niet aldus voor Gods waarheid uit te komen enkel uit mensenvrees of om
ergernissen te vermijden. Hij bestrijdt het beklag van de tegenpartij, dat nu alle goede
orde en gebruiken in verval zijn geraakt en biedt daarom de Belijdenis aan de keizer
aan, die op grond van de inhoud daarvan zal kunnen oordelen, wat hiervan waar is.
Aldus geeft dit ontwerp een levendig beeld van hetgeen er in de Hervorming in
Saksen gebeurd was en van wat Melanchthon nog hoopte.
Het tweede ontwerp, een fragment slechts, maar in Melanchthons eigen handschrift te
Weimar bewaard, 9zie de tekst onder) komt op hetzelfde neer. Evenals het eerste wijst
het met kracht op het tekort, welbekend, aan de nodige prediking in zovele parochies,
waardoor er maar al te veel gelegenheid tot insluipsels bestond, ver beneden de
betekenis van het werkelijke Evangelie. En dan komt Melanchthon voor Luther en
zijn werk op. Toen deze het euvel van de aflaatkramerij begon aan te pakken, is zijn
rechtmatige kritiek niet aanvaard, maar begon men hem te bestrijden, en daaruit is dan