als PDF downloaden - Emis - Vito

SOCIO-ECONOMISCHE EN MILIEU-JURIDISCHE SITUERING VAN DE SECTOR
opleggen, bijvoorbeeld via lastenboeken. Deze eisen en beperkingen kunnen enerzijds een rem
vormen op de landbouwactiviteiten en de uitbreiding van de productie en anderzijds rechtsonzekerheid
met zich brengen.
De milieuthema’s die de komende jaren (bijkomende) inspanningen zullen vergen, zijn de
broeikasgasproblematiek, de nitraatverontreiniging, de verzurende emissies, de gewasbeschermingsmiddelen,
de bodembescherming, het waterbeheer, de biodiversiteit en de genetisch
gemodificeerde organismen. De Europese Nitraatrichtlijn (cf. paragraaf 2.6.4), bijvoorbeeld,
verplicht Vlaanderen tot het nemen van maatregelen met het oog op de verbetering van de kwaliteit
van het oppervlaktewater en het grondwater. Om aan deze milieudoelstellingen te kunnen
beantwoorden, wordt ondermeer het probleem van de mestoverschotten aangepakt (aanpak aan
de bron, oordeelkundige bemesting en mestverwerking). De varkenshouderij wordt hierbij het
meest aan maatschappelijke kritiek blootgesteld.
De Raad van landbouwministers van de Europese Unie bereikte op 26 juni 2003 een akkoord
over de hervorming van de twee pijlers van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (‘Mid
Term Review’) (cf. paragraaf 2.2.5.). Centraal staat de ontkoppeling van het merendeel van de
subsidies en de omvang van de productie. Om te voorkomen dat productie wordt opgegeven
kunnen de Lidstaten ervoor kiezen om onder welbepaalde voorwaarden en binnen duidelijke
grenzen een beperkte koppeling tussen subsidies en productie te handhaven. De lossere band
tussen subsidies en productie moet ertoe leiden dat de Europese landbouwers marktgerichter
handelen en beter kunnen concurreren. Eveneens moet deze ontkoppeling zorgen voor de
nodige inkomensstabiliteit voor de individuele landbouwer. Niettemin worden de nieuwe subsidies
gekoppeld aan randvoorwaarden met betrekking tot milieu, voedselveiligheid, dierenwelzijn,
goede landbouw- en milieucondities en het behoud van permanent grasland.
Vlaanderen zal in 2005 starten met de ontkoppeling van steun en productie. De ontkoppelde
steun wordt opgenomen in een unieke ‘bedrijfstoeslag’, die berekend wordt op basis van de
gemiddelde steun die de landbouwer in de referentieperiode 2000-2002 ontvangen heeft. Hierbij
wordt een uitzondering gemaakt voor de slachtpremie voor kalveren (100% koppeling
behouden), de zoogkoeienpremie (100% koppeling behouden) en de steun voor zaadproductie
(lijnzaad en speltzaad). De melkpremies zullen vanaf 2006 aan de unieke ‘bedrijfstoeslag’ toegevoegd
worden. Voor de Vlaamse landbouwsector heeft het wegvallen van de prijsondersteuning
ten voordele van rechtstreekse inkomenssteun tot gevolg dat de grondgebonden sectoren
(akkerbouw en rundveehouderij) nog meer onder druk komen te staan. Deze (zwaar gesubsidieerde)
sectoren bestaan uit relatief kleine bedrijven die moeilijk kunnen uitbreiden door de hoge
grondprijzen en toenemende milieueisen. De directe gevolgen van de hervorming van het GLB
zijn beperkt voor de niet tot weinig grondgebonden sectoren. Onrechtstreeks kunnen er wel
effecten zijn indien grondgebonden bedrijven omschakelen en de druk op laatstgenoemde sectoren
doen toenemen.
2.3.2. Felheid van concurrentie
De intensiteit van de concurrentie is bepalend voor de winstgevendheid van een sector. Porter
M. E. (1985) maakt een onderscheid tussen vijf bronnen van concurrentie:
1. interne concurrentie tussen bedrijven binnen de sector;
2. externe concurrentie: macht van de leveranciers;
3. externe concurrentie: macht van de afnemers;
4. potentiële concurrentie: dreiging van substituten;
5. potentiële concurrentie: dreiging van nieuwe toetreders.
Vlaams BBT-Kenniscentrum 57