De campus als publiek domein - Rooilijn

Rooilijn
Stelling
Jg. 42 / Nr. 4 / 2009
Stelling
“De verbondenheid met de binnenstad is
essentieel voor de aantrekkelijkheid van zowel
de UvA als van Amsterdam”
Sinds het Atheneum Illustre in 1632 de Agnietenkapel betrok,
hoort de UvA bij de binnenstad. De drommen jonge mensen
die na afloop van en tussen de colleges over straat struinen,
schilderen een prachtig beeld van de levendige binnenstad
dat men niet snel vergeet. De universiteit draagt sterk bij
aan het gemengde karakter van het stadscentrum door
haar gebruik van vele historisch waardevolle gebouwen.
De geschiedenis van Amsterdam vindt men op vele plekken
terug. Zo ziet men de handelsgeest aan de Turfmarkt en
in de bestuurskamer van de VOC in het Oost-Indisch-Huis.
Herinnert de Oude Manhuispoort met de aanwezige boekenstalletjes
aan de ouderenzorg en is de sfeer in de prachtige
Aula, de Lutherse kerk, uniek en onvervangbaar. Het is een
fantastisch decor voor het onderwijs dat onmogelijk op de
stadscampus Roeterseiland te creëren is.
Natuurlijk hebben al die oude gebouwen hun keerzijde. Ze
zijn lastig schoon te houden, meerdere portiers zijn nodig en
het is logistiek onhandig, kostbaar en tijdrovend. Maar deze
oude verspreid liggende gebouwen zijn tegelijk het tafelzilver
van de universiteit, dat door zorgvuldig beheer bewondering
afdwingt en nieuwe studenten trekt. De situering in het
stadshart is een wezenlijk onderdeel van de charme van
deze universiteit en speelt een belangrijke rol bij keuze van
studenten voor de UvA. Het geschetste beeld klinkt misschien
romantisch maar blijkt tot op heden effectief.
Het Roeterseiland is weliswaar tot de binnenstad te rekenen,
maar de schaal en concentratie zijn van een andere orde dan
het historische beeld van de Amsterdamse stadsuniversiteit
in het stadshart. Het is een grootschalig mono-functioneel
complex dat een tegenstelling vormt met de fijne structuur
van de binnenstad. De bruisende levendigheid op het
Binnen Gasthuisterrein, Spuistraat en Kloveniersburgwal,
waar studenten zich mengen met toeristen, moeders met
Leon Deben
P. 237
kinderen, dagjesmensen, werkers en buurtbewoners, staat
tegenover de rust in de Plantagebuurt.
De helaas veel te vroeg overleden voorzitter van het College
van Bestuur Jankarel Gevers zei in de nog altijd zeer
behartigenswaardige brochure Assepoester of Prinses
(Amsterdams Binnenstads Comité (ABC), eindredactie
Frans Heddema) dat er wel wat onderdelen naar de
Watergraafsmeer gaan maar dat de binnenstad de hoofdplek
blijft. “We kunnen er goed uit de voeten en de studenten
en medewerkers waarderen de plek om er te werken.” Het
argument dat soms opduikt bij de concentratieplannen is
de vermeende toename van ontmoeting en uitwisseling van
kennis. Zet medewerkers bij elkaar in een gebouw en het
komt wel goed is de doorsnee opvatting. Als kennisuitwisseling
belangrijk wordt gevonden dan gebeurt dat toch wel.
Fysisch determinisme bestaat niet. Een fysieke structuur
kan echter wel gunstige randvoorwaarden scheppen.
De historicus Donald Olsen – bekend door zijn boek De
stad als kunstwerk – wijst erop hoe de Amsterdammers
met een bewonderenswaardige eigenzinnigheid het
bijzondere van hun stad vast hebben weten te houden. Laat
dit ook gelden voor de huisvesting van de UvA en voorkom
dat de stadscampus zich naar binnen gaat opsluiten. Dat
laboratoria naar de rand verhuizen in de Watergraafsmeer
en het enorme AMC aan de Zuid Oostelijke stadsrand
zit, is logisch en voor de handliggend. Dat het
Roeterseilandcomplex wordt vernieuwd, ligt ook voor de
hand. Maar de binnenstad heeft de studenten nodig voor
haar bruisende karakter. De UvA zal haar aantrekkelijkheid
verliezen als ze de historische gebouwen te lichtvaardig
verlaat om louter financiële redenen.
Leon Deben is oud-hoofddocent Stadssociologie aan de UvA