Reader - Studium Generale

verschijnselen. Deze kennis leidde tot een definitieve doorbraak van draadloze telecommunicaties. De
algemene elektrificatie van de maatschappij transformeerde het dagelijkse leven van de burger.
Ondertussen kende de chemische industrie een spectaculaire groei, en deden stoomtreinen, auto's en
tenslotte vliegtuigen de wereld verschrompelen.
Een uitvinder als Thomas Edison verwierf in de periode van 1869 tot 1924 meer dan 2000 patenten. De
meeste hadden betrekking op verwezenlijkingen als de gloeilamp, de elektrische motor, de dynamo, de
fonograaf, de filmprojector, elektrische signalisatie, een distributiesysteem voor elektriciteit, en zo meer.
Tot de instabiliteit van de Europese samenleving in het begin van de twintigste eeuw, droegen deze
technologische nieuwigheden in belangrijke mate bij. Vooral de technische middelen voor communicatie
en transport speelden een cruciale rol. De eerste lange-afstand telefoonverbinding kwam in 1877 tot
stand (tussen twee plaatsen op 100 km van elkaar in California). In de jaren negentig en het eerste
decennium van de 20e eeuw nam de telefonie in Amerika en Europa een zeer grote uitbreiding. In 1904
waren er meer dan 3 miljoen telefoontoestellen in de Verenigde Staten. In dezelfde periode kwamen ook
de draadloze radioverbindingen tot stand. In 1899 zond Marconi de eerste radioboodschap vanuit
Engeland over het Kanaal, en twee jaar later realiseerde hij de eerste transatlantische radioverbinding.
Deze nieuwe communicatietechnieken werden spoedig operationeel en massaal gebruikt, zowel door
particulieren als door bedrijven en overheidsinstanties, Daardoor konden berichten over maatschappelijke
gebeurtenissen zich snel (met de lichtsnelheid!) over de hele aarde verspreiden, waardoor ook prompte
reacties van geografisch ver verwijderde partijen mogelijk waren. Hierdoor konden locale incidenten
oncontroleerbaar uitgroeien tot gebeurtenissen met wereldwijde consequenties. Op die manier
versterkten de communicaties op onevenredige wijze tal van fluctuaties in de samenleving hetgeen
gevaarlijk destabiliserend kon werken.
Daarbij kwam de impact die de nieuwe middelen voor vervoer van vracht en personen hadden op het
dagelijkse leven van de burger. De toenemende mobiliteit zorgde ook voor een schaalvergroting van de
maatschappelijke contacten en interacties. In 1885 ontwierp Carl Friedrich Benz in Duitsland de eerste
goed draaiende benzinemotor. In 1900 ging de Trans-Siberische spoorweg tussen Moskou en Irkutsk
open, en in hetzelfde jaar vloog graaf von Zeppelin met zijn luchtschip over de Bodensee in Duitsland. Na
1903, toen de gebroeders Wright zich in de lucht verhieven met hun gemotoriseerde dubbeldekker,
kondigde het vliegtuig zich aan. In de Eerste Wereldoorlog bleef de rol daarvan nog beperkt, in de
Tweede was zij allesbepalend.
Van ingrijpende betekenis in het openbare en particuliere leven was de elektrificatie van de industrie en
de samenleving. In de jaren tachtig van de 19e eeuw kwamen transformatoren beschikbaar die de
uitbouw van een hoogspanningsnet voor wisselstroom mogelijk maakten.
Tenslotte moet herinnerd worden
aan de dramatische gevolgen die
de technologische revolutie had
voor de militaire praktijk. Tijdens
de Eerste Wereldoorlog werden
voor het eerst in de geschiedenis
wapens voor massa-vernietiging
ingezet. De Maxim-mitrailleur,
ontwikkeld door de Engelse
ingenieur Hiram Maxim, was een
automatisch machinegeweer dat
honderden kogels per minuut kon
afvuren. Het wapen wordt
gebruikt om vijandelijke infanterie
en masse neer te maaien. Als
wapen voor massa-doding werd
de mitrailleur al snel opgevolgd
door het mosterdgas. Horribile
dictu.
Automobielfabriek van Benz in Duitsland, 1913
Bodifee, Hoe wankel is de wereld? 2013 10