innovatie en duurzaamheid: valorisatie van afvalwater - Stowa

STOWA 2012-47 Innovatie en Duurzaamheid: De valorisatie van afvalwaterIn beginsel is het verlenen van een exclusief of bijzonder recht toegestaan. Alleen als daardoor– dus een gevolg-relatie - misbruik van machtspositie kan ontstaan of wanneer misbruik hetlogische gevolg is van de verlening van het exclusieve of bijzondere recht, dan wordt het deoverheid aangerekend dat zij onder die omstandigheden een exclusief recht verleende. 177Ook hierop is echter weer een uitzondering mogelijk, namelijk als het exclusieve recht nodigis voor de uitoefening van een dienst van algemeen economisch belang. Deze uitzondering –neergelegd in artikel 10 6 lid 2 VWEU – was hierboven al even aan de orde. 178b. Exclusieve en bijzondere rechten en de waterschappenHet is niet geheel duidelijk hoe deze normen van belang kunnen zijn voor dewaterschappen. Bij het opwekken van energie uit afvalwater is noch sprake vanhet verlenen van een exclusief recht door het waterschap (dan is het waterschaponderdeel van de overheid), noch van het verkrijgen van een exclusief recht ofbijzonder recht door het waterschap (dan is het waterschap de onderneming diehet exclusief recht verkrijgt). Alleen als dat wel het geval is, kunnen deze artikelenvan belang zijn. Zelfs als de beperkt functionele taak van de waterschappen zouworden uitgebreid met een aanverwante taak, namelijk het produceren en leverenvan (duurzame) energie is er geen sprake van een exclusief of een bijzonder recht.Immers, de waterschappen zijn niet alleen in het kunnen (en mogen) produceren enleveren van energie. Alleen als wel sprake zou zijn van een exclusief of bijzonderrecht, kan de uitzondering van artikel 10 6 lid 2 VWEU als rechtvaardiging voorhet verlenen of verkrijgen van een exclusief of bijzonder recht een rol spelen.Wel speelt artikel 106 lid 2 VWEU eventueel een rol bij de rechtvaardiging vanstaatssteun en/of het kartelverbod en misbruikverbod (zie boven).Casus WindenergieEr worden momenteel verschillende scenario’s bedacht door waterschap Hollandse Delta(WSHD) om windenergie toe te passen op waterschapsobjecten. WSHD is aandeelhoudervan de GR Slibverwerking en heeft voor de verwerking van met name slib de bevoegdheidovergedragen aan GR Slibverwerking en daarvoor een uitsluitend recht verleend. De GRSlibverwerking heeft deze taak overgedragen aan HVC, een energie- en afvalnutsbedrijfwaarin verschillende gemeenten en een aantal waterschappen (via de GR Slibverwerking)indirect in participeren, waaronder WSHD. HVC heeft met de overdracht van deze taak ookhet uitsluitend recht op slibverwerking verkregen.HVC richt zich sterk op verduurzaming van de energievoorziening en onderzoekt samen metWSHD de concrete haalbaarheid van windenergie.De verschillende scenario’s waarin wordt voorzien zijn 100% investering door HVC inwindenergie, een door HVC en WSHD gedeelde investering in windenergie en 100%investering door WSHD.Wat betreft de toepassing van de mededingingsregels op deze scenario’s kan het volgendeworden opgemerkt:177 Voorbeelden van verboden verleningen zijn: het verlenen van een exclusief recht tot arbeidsbemiddeling voor hoger opgeleiden, terwijl hetduidelijk is dat deze aanbieder nooit in haar eentje aan de vraag kan voldoen (HvJ EG 23 april 1991, nr. C-41/90, Jur. 1991, p. I-01979 (Höfner));het verlenen van een exclusief recht wanneer dat een conflicterend belang oplevert (HvJ EG 12 september 2000, nr. C-260/98, Jur. 2000, p.I-06537 (ERT)); het voorbehouden van een afgeleide markt (HvJ EG 10 februari 2000, nr. C-147/97, Jur. 2000, p. I-00825 (Deutsche Post); hetverlenen van een exclusief recht tot afvalverwerking van gevaarlijk afval waardoor de export van oliefilters onmogelijk wordt (HvJ EG 25 juni1998, nr. C-203/96, Jur. 1998, p. I-04075 (Dusseldorp)).178 Voorbeelden waar deze met succes is ingeroepen bij de verlening van rechten is bijvoorbeeld de verlening van een exclusief recht voorafvalverwerking voor een langere termijn rechtvaardigen, omdat die lange termijn nodig is voor het rendabel kunnen exploiteren van een nieuwe(milieuvriendelijke) afvalverwerkingsinstallatie (HvJ EG 23 mei 2000, nr. C-209/98, Jur. 2000, p. I-03743 (FFAD – Kopenhagen)).71