Bijenplanten_web

kattenstaartfamilie 115
Grote kattenstaart (Lythrum salicaria)
De Grote kattenstaart behoort tot de Kattenstaartfamilie
(Lythraceae). De naam Lythrum salicaria is afgeleid van
het Griekse lyt(h)ron (met bloed bezoedeld) en van salix
(de bladeren lijken op die van sommige wilgensoorten).
Purperen bloemen
De bloemen hebben een prachtige purperen kleur, die eigenlijk
een mengsel van blauw, rood en ultraviolet is. Voor ons is
het ultraviolet onzichtbaar, terwijl de bijen de rode component
niet kunnen waarnemen. Op de zes kroonbladen die op de
rand van de klokvormige kelk staan, bevinden zich donkere
aderen waarin het ultraviolet ontbreekt.
Voor de bijen zijn de kroonbladen violet met blauwe aderen
die, samen met de kleurige kelk, het nectarmerk vormen.
Op de bodem van de kelk bevinden zich de nectariën in een
groene ring rond het vruchtbeginsel. Doordat de kelk ruim is,
hoeven de bijen niet veel moeite te doen om de nectar te
puren. Daarvoor moeten ze de stamper en de meeldraden
passeren, en zo zorgen ze ‘en passant’ voor de bestuiving.
Drie bloemtypen
Het bijzondere van de Grote kattenstaart is dat er drie bloemtypen
zijn. Zowel de stamper als de meeldraden kunnen in
lengte variëren. In iedere bloem zijn een stamper en twee
groepen van zes meeldraden te vinden. Beide groepen verschillen
in lengte en soms in kleur van het stuifmeel. Bij de
vorm met korte stamper ligt de stempel nog binnen de kelk.
Voorbij de stempel reiken een groep middellange meeldraden
met geel stuifmeel en een groep lange meeldraden met groen
stuifmeel. De tweede vorm heeft een middellange stamper,
een groep korte meeldraden met geel stuifmeel en een groep
lange meeldraden met groen stuifmeel. De derde vorm heeft
een lange stamper en korte en middellange meeldraden, beide
met geel stuifmeel. Afwijkingen komen regelmatig voor.
Door de verschillen in stamper- en meeldraadlengte wordt
zelfbestuiving tegengegaan.
Tweekleurige stuifmeelklompjes
De stuifmeelkorrels zijn in het algemeen groter naar gelang de
meeldraden langer zijn. Door het kleurverschil van het stuifmeel
zijn de stuifmeelklompjes soms tweekleurig. De stuifmeelkorrels
hebben drie colpi met in het midden een ronde pore
(in een vers stuifmeelpreparaat stulpt de inhoud van een korrel
door de poren vaak iets naar buiten). Tussen de colpi bevinden
zich kleinere groeven zonder een pore, de pseudo colpi. De colpi
en pseudocolpi hebben een korrelig oppervlak, terwijl het
overige oppervlak een ribbelige (striate) structuur heeft.
Op vochtige bodem
Wie voor de beplanting in en rond een tuinvijver bijenplanten
zoekt, moet de Grote kattenstaart eens proberen. Dit is een
plant van vochtige gronden en je treft hem dan ook vaak
langs waterkanten aan. De plant gedijt ook in ondiep water.
Dan vormt zich rond de vaste kern van de stengel onder water
en even daarboven een weefsel met luchtkanalen, waardoor
zuurstof naar het wortelstelsel kan worden gevoerd. Dergelijke
planten worden helofyten genoemd.
Onder optimale groeiomstandigheden kan de plant een
hoogte van twee meter bereiken. In het water groeiende
exemplaren blijven meestal korter.
Vermeerdering
De plant vermeerdert zich door de vorming van zaad.
De vrucht is een doosvrucht die met twee kleppen opengaat.
De zaden hebben een slijmlaag op het oppervlak waardoor ze
zich gemakkelijk hechten aan bijvoorbeeld vogels, die dan
voor de verspreiding zorg dragen.
plaat 45. Grote kattenstaart
A bloeiwijze; B doorsnede bloemtype met middellange stamper en
korte en lange meeldraden; C doorsnede bloemtype met korte
stamper en middellange en lange meeldraden; D, E en F stampers
met bijbehorende meeldraden van de drie bloemtypen; G helmknop;
H stuifmeelkorrel (heterocolpaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal
aanzicht; I geopende vrucht; J zaad.