Bijenplanten_web

composietenfamilie 477
Beklierde kogeldistel (Echinops sphaerocephalus)
Het geslacht Kogeldistel (Echinops) behoort tot de Composietenfamilie
(Asteraceae) en telt ongeveer 150 soorten, die
vooral voorkomen in Zuid-Europa en West- en Midden-Azië.
De geslachtsnaam is afgeleid van het Griekse echinos (egel)
en ops (uiterlijk). Het geslacht Kogeldistel neemt in de
familie een aparte plaats in. De karakteristieke bloeiwijze in
de familie is een hoofdje: veel kleine bloemen omgeven door
een aantal omwindselbladen. In de bloeiwijze van Echinops
heeft elke bloem haar eigen omwindselbladen. Een bloeiwijze
bestaat in feite uit een groot aantal bloemhoofdjes met
elk één bloem.
Ook voor insecten met een korte tong
De Beklierde kogeldistel is de enige soort van het geslacht in
Midden-Europa. Het is een meerjarige hoge plant met een
stevige penwortel. De bladeren staan verspreid langs een dikke
stengel, die viltig behaard is en bovenaan met klierharen is
bezet. Klierharen vinden we ook op de bovenkant van de
bladeren en op de buitenzijde van de omwindselbladen.
De bladeren hebben grote driehoekige slippen, die in een dun
stekeltje eindigen.
De kogelronde bloeiwijze staat op een lange stevige steel.
De omwindselbladen zijn verschillend van vorm. De buitenste
zijn draadvormig. Naar binnen zijn ze schubvormig en worden
ze langer. De bloei begint bovenin de bloeiwijze en zet zich
ringvormig naar beneden voort. De staalblauwe bloemkroon
bestaat uit een lang buisvormig gedeelte, een komvormig deel
en vijf lange kroonslippen. De nectar komt onderin de kroonbuis
vrij, op de bovenkant van het vruchtbeginsel. Je zou
verwachten dat alleen insecten met lange tong zoals vlinders,
de nectar kunnen opnemen, De stijl van de stamper is echter
dik en wordt nauw omsloten door de kroonbuis. De nectar
stijgt door capillaire werking tussen de stijl en de wand van
de buis omhoog en verzamelt zich in het komvormige deel.
Insecten met een korte tong kunnen dan ook bij de nectar
komen. Behalve door honingbijen worden de bloemen ook
bezocht door vlinders, wespen, kevers en hommels. Als een
bloem opengaat is deze eerst in een mannelijk stadium.
Door de veegharen op strekkende stijl wordt het stuifmeel uit
het kokertje van met elkaar verbonden meeldraden geduwd.
Daarna volgt het vrouwelijk stadium: de stempellobben
spreiden zich, klaar om insecten met stuifmeel te ontvangen.
De stuifmeelkorrels hebben brede lengteribben tussen de
kiemopeningen, waardoor ze in polair aanzicht, een driehoekige
vorm hebben.
Zaadverspreiding
Direct na de bloei valt de bloemkroon af. Het nootje rijpt
binnen het omwindsel. Bij rijpheid raakt het makkelijk los uit
het omwindsel.
Tuinplant
De Beklierde kogeldistel kan meer dan twee meter hoog
worden en is dan niet zo geschikt voor een kleine tuin. Er zijn
soorten die lager blijven, zoals de Echinops banaticus en
Echinops ritro. Ook op deze soorten is veel bijenbezoek te
verwachten.
plaat 226. Beklierde kogeldistel
A bloeiwijze; B blad; C bloem met omwindsel in vrouwelijk stadium;
D bloem in mannelijk stadium; E opengeslagen meeldradenkokertje;
F stuifmeelkorrel (tricolporaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal
aanzicht; G stempels; H nootje.