Bijenplanten_web

alsemienfamilie 283
Reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera)
De Reuzenbalsemien behoort tot de Balsemienfamilie
(Balsaminaceae). Van het vele honderden soorten tellende
geslacht Springzaad (Impatiens) is alleen Groot springzaad
(Impatiens noli-tangere) bij ons inheems. De Reuzenbalsemien
is oorspronkelijk een sierplant uit de Himalaya en India, maar
is op veel plaatsen in ons land verwilderd. Het is een sappige
schaduwplant met holle stengels die een hoogte van twee
meter kunnen bereiken. De grote bladeren zijn tegenoverstaand
of staan in kransen van drie, horizontaal, om maar
zoveel mogelijk licht op te vangen. Aan het einde van de stengels
staan de bloemen in pluimen in de blad oksels.
Bijzondere bloemvorm
De bloemen variëren nogal in kleur. In een groep planten
kunnen witte, roze, rode en paarse bloemen naast elkaar voorkomen.
Kroon en kelk geven beide vorm en (een verschillende)
kleur aan de bloem. Er zijn vijf kroonbladen, waarvan er vier
twee aan twee vergroeid zijn. Deze vormen samen een platform
waarop de insecten kunnen landen. Een van de drie kelkbladen
heeft een bijzondere vorm. Hij is veel groter dan de andere
twee en is zakvormig. In een korte spoor bevindt zich het
nectarium. De nectar kan zich in deze spoor verzamelen.
De bloemen hangen, waardoor de meeldraden en stamper zich
boven in de bloem bevinden. De vijf meeldraden zijn met
elkaar vergroeid en vormen een korfje rond de stamper.
Na het openen van de bloem komt eerst het stuifmeel vrij.
Door de groei van het vruchtbeginsel wordt daarna het korfje
meeldraden uiteengedrukt, waardoor het afvalt. De bloem kan
in dat stadium bestoven worden.
Bijenbezoek
Wespen, hommels en honingbijen bezoeken de bloemen
hoofdzakelijk voor de nectar. Als ze de bloem binnenlopen,
strijken ze met de rugzijde langs de meeldraden of de stempel.
Ze zijn soms geheel bepoederd met het lichtgele stuifmeel.
De bijen verzamelen ook stuifmeel in klompjes. De langwerpige
stuifmeelkorrels hebben een netvormige oppervlaktestructuur
en op de vier hoekpunten hebben ze een smalle
kiemopening.
Het nectarium is voor de insecten gemakkelijk toegankelijk.
Boven en onder de groene spooropening bevindt zich een
groene streep, het nectarmerk. Soms hebben de bijen moeite
om de bloem weer te verlaten. Ze proberen zich om te draaien
wat door de gebogen vorm van het zakvormig kelkblad soms
met veel moeite gepaard gaat. Ze wringen zich ook vaak door
de opening tussen het kelkblad en de twee met elkaar vergroeide
kroonbladen.
Rondvliegende zaden
De vruchtbladen die het vruchtbeginsel vormen, hebben een
speciale functie. De cellen van de weefsellagen hebben een
verschillende druk. Het totaal staat daardoor onder grote
spanning. Als de zaden rijp zijn, springen de vruchtbladen
bij de geringste beweging van de vrucht aan het begin los.
Ze krullen zich daarbij spiraalvormig op, waardoor de zaden
worden weggeslingerd. Als een vrucht binnen je handen
openspringt, geeft dat een heel aparte kriebelsensatie.
plaat 129. Reuzenbalsemien
A stengel met bladeren en bloeiwijze; B doorsnede stengel; C doorsnede
bloem; D kelkbladen; E meeldraden; F stamper; G stuifmeelkorrel
(stephanocolpaat), polair aanzicht; H rijpende vrucht; I opengesprongen
vrucht; J zaden.