Bijenplanten_web

uwbladigenfamilie 321
Gevlekt longkruid (Pulmonaria officinalis)
De wetenschappelijke naam van Gevlekt longkruid geeft
direct al aan dat we hier te maken hebben met een medicinale
plant. Al in de Middeleeuwen werd de soort gebruikt bij de
genezing van aandoeningen van longen en luchtwegen. De
naam Pulmonaria is afgeleid van het Latijnse pulmo (long).
De naam officinalis komt van het Latijnse officinale (werkplaats,
in het bijzonder die van een apotheker). De plant is een
mooi voorbeeld van de signatuurleer. Volgens deze leer gaf het
uiterlijk van een plant aan tegen welke kwalen hij kon worden
aangewend. De witte vlekken op de bladeren zouden op ziek
longweefsel lijken. De geneeskracht van de plant berust op een
hoog gehalte aan slijmstoffen die de opneembaarheid bevorderen,
en zeepstoffen (saponinen) die als slijmoplosser fungeren.
Alleen in Zuid-Limburg inheems
Gevlekt longkruid behoort tot de Ruwbladigenfamilie
(Boraginaceae). Het geslacht Longkruid (Pulmonaria) telt
10 soorten, die in de gematigde streken van Eurazië voorkomen.
Het Gevlekt longkruid is een Midden- en Zuid- Europese
plant. De westgrens van het natuurlijke areaal reikt tot in
Zuid-Limburg. Verwilderd komt hij ook verspreid in de rest
van het land voor. Hij maakt ook deel uit van de stinsenflora.
De plant gedijt het beste in vochtige bossen.
Vroege bloeier
Gevlekt longkruid is overblijvend en heeft een horizontale
wortelstok, waaruit zich al vroeg in het jaar rechtopstaande
bloeistengels ontwikkelen. Verspreid langs de stengel staan
witgevlekte bladeren. Onder aan de stengels zijn ze kortgesteeld,
voor de rest zittend. Ze hebben een eironde, soms
onregelmatige vorm en zijn aan de top toegespitst. Zowel de
stengels als de bladeren zijn sterk behaard. De bloei valt vroeg
in het voorjaar, in een periode waarin door slecht weer de
dracht van de plant voor de bijen soms geheel verloren kan
gaan. In maart vertonen zich de eerste bloemen. Ze staan in
dubbele schichten in de bladoksels aan het einde van de
stengel. In de bloeiwijze staan kleine schutbladen.
Bloemkleur van rozerood naar blauw
De kelk is klokvormig en sterk behaard. Binnen de kelk is de
kroon buisvormig. Daarbuiten verwijdt hij zich klokvormig.
De rand bestaat uit vijf ronde lobben. In de keel van de bloem
zit rondom een schaarse beharing. In knop is de kroon rozerood.
Tijdens de bloei verandert de deze kleur in donkerblauw.
Ook andere soorten Longkruid vertonen deze verkleuring.
Het tijdstip van de kleuromslag tijdens de bloei is voor de
diverse soorten verschillend, maar voor een bepaalde soort
constant. Zowel voor als na de kleuromslag is er nectar in de
bloem. Voor insecten heeft de verkleuring vermoedelijk geen
grote betekenis.
Heterostyl
De vijf meeldraden staan op de kroon ingeplant. De bloemen
zijn heterostyl: de lengte van de stijl varieert. Er zijn planten
waarvan de stijl uit het kroonbuis steekt; de meeldraden staan
dan onder in de bloem. Er zijn ook planten met een stijl die
korter is dan de buis en meeldraden boven in de bloem.
De meeldraden staan op de scheiding van de kroonlobben.
Het nectarium is vierdelig en ligt als een brede rand om het
vruchtbeginsel.
De bloemen zijn zelfsteriel. Voor zaadvorming zijn ze daarom
aangewezen op kruisbestuiving door insecten. In het vruchtbeginsel
vormen zich tussenschotten, waardoor een splitvrucht
van vier nootjes ontstaat. Onder aan de nootjes zit een vlezig
aanhangsel dat door mieren wordt gegeten. Die verslepen de
nootjes en zorgen zo voor de verspreiding van de soort.
Voor de tuin
Na de bloei ontwikkelen zich wortelbladeren, ook wel zomerbladeren
genoemd. Ze zijn duidelijk groter dan de stengelbladeren
en langgesteeld. Evenals de andere bladeren zijn ze
sterk behaard. Die opeenvolgende ontwikkeling van bloemen
en zomerbladeren maken het Gevlekt longkruid tot een
aantrekkelijke plant voor de tuin.
plaat 148. Gevlekt longkruid
A bloeistengels; B wortelblad; C en D deel kroon en meeldraden
van kortstijlige en langstijlige bloem; E stuifmeelkorrel (stephanocolporaat):
1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht, 3 korreloppervlak
tussen de kiemopeningen (focus boven en in tectum);
F en G stamper en nectarium van kortstijlige en langstijlige bloem;
H vruchtbeginsel en nectarium; I stempels; J kelken met vruchten;
K nootje.