Bijenplanten_web

lipbloemenfamilie 369
Rozemarijn (Rosmarinus officinalis)
Rozemarijn is de enige soort van het geslacht Rosmarinus van
de Lipbloemenfamilie (Lamiaceae). De soort is afkomstig uit
Zuid-Europa en Klein-Azië en is al in de Oudheid in cultuur
gebracht. Zij is in ons land niet erg winterhard en wordt
daarom vaak als potplant gehouden.
Smalle bladeren
Rozemarijn kan één tot twee meter hoog worden en heeft
rechtopgaande dicht tegen elkaar staande takken die bezet zijn
met langwerpige zittende bladeren. Jonge takken zijn vierkant
en zacht behaard; later worden ze kaal en laat de schors los.
De bladeren zijn van boven glad en de onderkant is dicht
bezet met sterharen en klierharen.
Bewegingen tijdens de bloei
In de bladoksels ontwikkelen zich korte bebladerde loten, aan
het eind waarvan in maart en april de bloemen verschijnen.
De bloeiwijze heeft de vorm van een bijscherm. De kelk is
klokvormig en tweelippig. De onderlip is in tweeën gespleten
en de bovenlip heeft drie tanden. De kroon is blauwviolet en
heeft een buisvormig deel dat even buiten de kelk uitsteekt.
Verder heeft de kroon een boven- en een onderlip, de eerste
iets teruggebogen de andere met een grote middenlob en aan
weerskanten daarvan iets kleinere zijlobben. Behalve tweeslachtige
bloemen komen er aan de plant ook eenslachtige
voor, waarin de meeldraden ontbreken. Tweeslachtige bloemen
hebben twee meeldraden, die aan de bovenzijde op de bloemkroon
staan ingeplant. Aan de basis van elke meeldraad
bevindt zich een aanhangsel: het overblijfsel van een niet tot
ontwikkeling gekomen meeldraad.
De stamper is lang en heeft een ongelijk gevorkte stempel.
Zowel de stamper als de meeldraden liggen tegen de bovenlip.
Tijdens de bloei buigen eerst de meeldraden omlaag; in dit
stadium staat de stamper met gesloten stempels nog recht
omhoog. Nadat het stuifmeel is vrijgekomen en eventueel
door insecten is meegenomen, kromt de stamper zich tussen
de beide meeldraden door en spreiden de stempels zich.
Nu kan stuifmeel van bezoekende insecten worden opgenomen.
De overdracht van het stuifmeel gebeurt sternotrib, dat wil
zeggen dat het stuifmeel via de bovenzijde van de insecten
wordt overgedragen. Het sternum is het rugschild van de
bijen.
Honing van uitzonderlijke kwaliteit
Het nectarium is onder in de bloem gelegen. Gezien de plaats
waar het stuifmeel op de bij wordt gebracht, ligt het voor de
hand dat voornamelijk nectar op de bloemen wordt verzameld.
De honing is van uitzonderlijke kwaliteit. Reeds in de eerste
eeuw van onze jaartelling werd de Rozemarijn als bijenplant
aanbevolen door Lucius Iunius Moderatus Columella, een
in Spanje geboren Romein die later naar Rome vertrok. Daar
heeft hij 12 leerboeken geschreven over de landbouw. In zijn
tiende boek, dat de bijenteelt behandelt, geeft hij aanbevelingen
voor de bijenweide. Hij rekent daarin de rozemarijnhoning
tot de edelsoorten, naast die van onder meer Tijm (Thymus),
Marjolein (Origanum) en Steentijm (Clinopodium).
Geneeskrachtig
De plant bevat vluchtige oliën met naar men aanneemt
geneeskrachtige eigenschappen. Ook in de cosmetica en de
keuken wordt er gebruik van gemaakt. De bladeren geven
gerechten een bijzondere smaak.
Vermeerdering
Uit het vruchtbeginsel vormen zich maximaal vier nootjes,
waaraan bij afvallen een deel van de bloemas blijft vastzitten.
Mieren eten van dit aanhangsel, nemen de nootjes mee en
zorgen zo voor de verspreiding van de soort. Rozemarijn laat
zich makkelijk stekken.
plaat 172. Rozemarijn
A tak met bladen en bloeiwijzen; B doorsnede blad; C bloem in
vrouwelijk stadium; D meeldraad; E stuifmeelkorrel (stephanocolpaat):
1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht, 3 korreloppervlak
(focus boven en in tectum); F deel kelk met stamper; G nootje.