500 bijenplanten: nectar en stuifmeel voor honingbijen
composietenfamilie 501 Boerenwormkruid (Tanacetum vulgare) Het geslacht Wormkruid (Tanacetum) behoort tot de Composietenfamilie (Asteraceae) en telt ongeveer 130 soorten. Boerenwormkruid is inheems in Europa en Azië. Als cultuurvolger is de plant ingeburgerd in een groot deel van de gematigde streken van het noordelijk halfrond, in Zuid- Amerika en in Australië. In ons land komt de soort algemeen voor in wegbermen, op dijken, braakliggende terreinen en ruigten, maar ook op matig beschaduwde plaatsen in bossen en struwelen. De plant is overblijvend en kan afhankelijk van de groeiplaats 60 tot 120 centimeter hoog worden. In nazomer en herfst Boerenwormkruid heeft een stevige, taaie, rechtopstaande stengel met een eindelingse vertakte bloeiwijze. Langs de stengel staan veerdelige bladeren, waarvan de bladslippen een gezaagde rand hebben. Door de bladvorm vertoont de plant enige gelijkenis met varens. In Duitsland heet hij Reinfarn (‘Bermvaren’). De Nederlandse naam verwijst naar het gebruik van de plant als middel tegen spoelwormen en maden. In verband met de aanwezige giftige stoffen moest dat wel in uiterst kleine hoeveelheden worden toegediend. Boerenwormkruid bloeit van juli tot laat in oktober, dus in een periode waarin de meeste bijenplanten uitgebloeid zijn en de bijenweide sterk op zijn retour is. De gele bloemhoofdjes staan in platte trossen. De vorm van een hoofdje in de Composietenfamilie wordt voor een groot deel bepaald door de vorm van de bodem van het hoofdje. Bij Boerenwormkruid is de bodem hol, waardoor de bloemen in het midden in een kuiltje staan. De bloemen zijn erg klein en staan dicht op elkaar: ‘samen sterk’ voor de optische oriëntatie van zoekende insecten. Maar de plant heeft nog een ander hulpmiddel om insecten te lokken: de geur. Zowel de bladeren als de bloemen verspreiden door de aanwezigheid van etherische oliën in sterke mate geurstoffen. Voor honingbijen en andere insecten is die sterke geur een prima hulpmiddel om zich op de plant en de bloemen te kunnen oriënteren. Voedselgewas voor veel insecten Honingbijen bezoeken de bloemen om daarop nectar en stuifmeel te verzamelen. Tijdens de bloei steken de bloemen maar net uit het hoofdje. Om met het stuifmeel in aanraking te kunnen komen, moeten de bijen flink door de poten zakken. De stuifmeelklompjes zijn oranje. Een aantal insecten heeft voor hun voedselvoorziening een sterke band met de plant. Van sommige vlindersoorten zijn de rupsen op Boerenwormkruid aangewezen. Sommige wilde bijen zijn gespecialiseerd in het verzamelen van het stuifmeel. In ons land zijn dat een aantal Zijdebijen (Colletes). Verfplant De wortels vermengd met chemische stoffen leveren een groene verfstof. Van de bladeren is een groengele en van de bloemen een gouden tot oranje verfstof te maken. Vermeerdering Boerenwormkruid kan grote pollen vormen door het uitgroeien van de wortelstokken. Er wordt ook zaad gevormd. De nootjes hebben geen harige pappus, maar een korte bochtige rand. De nootjes worden dan ook niet makkelijk door de wind verspreid. plaat 238. Boerenwormkruid A deel van bloeiende plant; B bloem in mannelijk stadium; C opengeslagen meeldradenkokertje; D stuifmeelkorrel (tricolporaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht; E bloem in vrouwelijk stadium; F stijl met stempels; G nootje.
Bijenplanten: nectar en stuifmeel v
Inhoudsopgave Voorwoord ...........
6 bijenplanten: nectar en stuifmeel
8 bijenplanten: nectar en stuifmeel
10 bijenplanten: nectar en stuifmee
12 bijenplanten: nectar en stuifmee
14 bijenplanten: nectar en stuifmee
16 bijenplanten: nectar en stuifmee
18 bijenplanten: nectar en stuifmee
20 bijenplanten: nectar en stuifmee
22 bijenplanten: nectar en stuifmee
24 bijenplanten: nectar en stuifmee
26 bijenplanten: nectar en stuifmee
28 bijenplanten: nectar en stuifmee
30 bijenplanten: nectar en stuifmee
32 bijenplanten: nectar en stuifmee
34 bijenplanten: nectar en stuifmee
36 bijenplanten: nectar en stuifmee
38 bijenplanten: nectar en stuifmee
40 bijenplanten: nectar en stuifmee
42 bijenplanten: nectar en stuifmee
44 bijenplanten: nectar en stuifmee
46 bijenplanten: nectar en stuifmee
48 bijenplanten: nectar en stuifmee
50 bijenplanten: nectar en stuifmee
52 bijenplanten: nectar en stuifmee
54 bijenplanten: nectar en stuifmee
56 bijenplanten: nectar en stuifmee
58 bijenplanten: nectar en stuifmee
60 bijenplanten: nectar en stuifmee
62 bijenplanten: nectar en stuifmee
64 bijenplanten: nectar en stuifmee
66 bijenplanten: nectar en stuifmee
68 bijenplanten: nectar en stuifmee
70 bijenplanten: nectar en stuifmee
72 bijenplanten: nectar en stuifmee
74 bijenplanten: nectar en stuifmee
76 bijenplanten: nectar en stuifmee
78 bijenplanten: nectar en stuifmee
80 bijenplanten: nectar en stuifmee
82 bijenplanten: nectar en stuifmee
84 bijenplanten: nectar en stuifmee
86 bijenplanten: nectar en stuifmee
88 bijenplanten: nectar en stuifmee
90 bijenplanten: nectar en stuifmee
92 bijenplanten: nectar en stuifmee
94 bijenplanten: nectar en stuifmee
96 bijenplanten: nectar en stuifmee
98 bijenplanten: nectar en stuifmee
100 bijenplanten: nectar en stuifme
102 bijenplanten: nectar en stuifme
104 bijenplanten: nectar en stuifme
106 bijenplanten: nectar en stuifme
108 bijenplanten: nectar en stuifme
110 bijenplanten: nectar en stuifme
112 bijenplanten: nectar en stuifme
114 bijenplanten: nectar en stuifme
116 bijenplanten: nectar en stuifme
118 bijenplanten: nectar en stuifme
120 bijenplanten: nectar en stuifme
122 bijenplanten: nectar en stuifme
124 bijenplanten: nectar en stuifme
126 bijenplanten: nectar en stuifme
128 bijenplanten: nectar en stuifme
130 bijenplanten: nectar en stuifme
132 bijenplanten: nectar en stuifme
134 bijenplanten: nectar en stuifme
136 bijenplanten: nectar en stuifme
138 bijenplanten: nectar en stuifme
140 bijenplanten: nectar en stuifme
142 bijenplanten: nectar en stuifme
144 bijenplanten: nectar en stuifme
146 bijenplanten: nectar en stuifme
148 bijenplanten: nectar en stuifme
150 bijenplanten: nectar en stuifme
152 bijenplanten: nectar en stuifme
154 bijenplanten: nectar en stuifme
156 bijenplanten: nectar en stuifme
158 bijenplanten: nectar en stuifme
160 bijenplanten: nectar en stuifme
162 bijenplanten: nectar en stuifme
164 bijenplanten: nectar en stuifme
166 bijenplanten: nectar en stuifme
168 bijenplanten: nectar en stuifme
170 bijenplanten: nectar en stuifme
172 bijenplanten: nectar en stuifme
174 bijenplanten: nectar en stuifme
176 bijenplanten: nectar en stuifme
178 bijenplanten: nectar en stuifme
180 bijenplanten: nectar en stuifme
182 bijenplanten: nectar en stuifme
184 bijenplanten: nectar en stuifme
186 bijenplanten: nectar en stuifme
188 bijenplanten: nectar en stuifme
190 bijenplanten: nectar en stuifme
192 bijenplanten: nectar en stuifme
194 bijenplanten: nectar en stuifme
196 bijenplanten: nectar en stuifme
198 bijenplanten: nectar en stuifme
200 bijenplanten: nectar en stuifme
202 bijenplanten: nectar en stuifme
204 bijenplanten: nectar en stuifme
206 bijenplanten: nectar en stuifme
208 bijenplanten: nectar en stuifme
210 bijenplanten: nectar en stuifme
212 bijenplanten: nectar en stuifme
214 bijenplanten: nectar en stuifme
216 bijenplanten: nectar en stuifme
218 bijenplanten: nectar en stuifme
220 bijenplanten: nectar en stuifme
222 bijenplanten: nectar en stuifme
224 bijenplanten: nectar en stuifme
226 bijenplanten: nectar en stuifme
228 bijenplanten: nectar en stuifme
230 bijenplanten: nectar en stuifme
232 bijenplanten: nectar en stuifme
234 bijenplanten: nectar en stuifme
236 bijenplanten: nectar en stuifme
238 bijenplanten: nectar en stuifme
240 bijenplanten: nectar en stuifme
242 bijenplanten: nectar en stuifme
244 bijenplanten: nectar en stuifme
246 bijenplanten: nectar en stuifme
248 bijenplanten: nectar en stuifme
250 bijenplanten: nectar en stuifme
252 bijenplanten: nectar en stuifme
254 bijenplanten: nectar en stuifme
256 bijenplanten: nectar en stuifme
258 bijenplanten: nectar en stuifme
260 bijenplanten: nectar en stuifme
262 bijenplanten: nectar en stuifme
264 bijenplanten: nectar en stuifme
266 bijenplanten: nectar en stuifme
268 bijenplanten: nectar en stuifme
270 bijenplanten: nectar en stuifme
272 bijenplanten: nectar en stuifme
274 bijenplanten: nectar en stuifme
276 bijenplanten: nectar en stuifme
278 bijenplanten: nectar en stuifme
280 bijenplanten: nectar en stuifme
282 bijenplanten: nectar en stuifme
284 bijenplanten: nectar en stuifme
286 bijenplanten: nectar en stuifme
288 bijenplanten: nectar en stuifme
290 bijenplanten: nectar en stuifme
292 bijenplanten: nectar en stuifme
294 bijenplanten: nectar en stuifme
296 bijenplanten: nectar en stuifme
298 bijenplanten: nectar en stuifme
300 bijenplanten: nectar en stuifme
302 bijenplanten: nectar en stuifme
304 bijenplanten: nectar en stuifme
306 bijenplanten: nectar en stuifme
308 bijenplanten: nectar en stuifme
310 bijenplanten: nectar en stuifme
312 bijenplanten: nectar en stuifme
314 bijenplanten: nectar en stuifme
316 bijenplanten: nectar en stuifme
318 bijenplanten: nectar en stuifme
320 bijenplanten: nectar en stuifme
322 bijenplanten: nectar en stuifme
324 bijenplanten: nectar en stuifme
326 bijenplanten: nectar en stuifme
328 bijenplanten: nectar en stuifme
330 bijenplanten: nectar en stuifme
332 bijenplanten: nectar en stuifme
334 bijenplanten: nectar en stuifme
336 bijenplanten: nectar en stuifme
338 bijenplanten: nectar en stuifme
340 bijenplanten: nectar en stuifme
342 bijenplanten: nectar en stuifme
344 bijenplanten: nectar en stuifme
346 bijenplanten: nectar en stuifme
348 bijenplanten: nectar en stuifme
350 bijenplanten: nectar en stuifme
352 bijenplanten: nectar en stuifme
354 bijenplanten: nectar en stuifme
356 bijenplanten: nectar en stuifme
358 bijenplanten: nectar en stuifme
360 bijenplanten: nectar en stuifme
362 bijenplanten: nectar en stuifme
364 bijenplanten: nectar en stuifme
366 bijenplanten: nectar en stuifme
368 bijenplanten: nectar en stuifme
370 bijenplanten: nectar en stuifme
372 bijenplanten: nectar en stuifme
374 bijenplanten: nectar en stuifme
376 bijenplanten: nectar en stuifme
378 bijenplanten: nectar en stuifme
380 bijenplanten: nectar en stuifme
382 bijenplanten: nectar en stuifme
384 bijenplanten: nectar en stuifme
386 bijenplanten: nectar en stuifme
388 bijenplanten: nectar en stuifme
390 bijenplanten: nectar en stuifme
392 bijenplanten: nectar en stuifme
394 bijenplanten: nectar en stuifme
396 bijenplanten: nectar en stuifme
398 bijenplanten: nectar en stuifme
400 bijenplanten: nectar en stuifme
402 bijenplanten: nectar en stuifme
404 bijenplanten: nectar en stuifme
406 bijenplanten: nectar en stuifme
408 bijenplanten: nectar en stuifme
410 bijenplanten: nectar en stuifme
412 bijenplanten: nectar en stuifme
414 bijenplanten: nectar en stuifme
416 bijenplanten: nectar en stuifme
418 bijenplanten: nectar en stuifme
420 bijenplanten: nectar en stuifme
422 bijenplanten: nectar en stuifme
424 bijenplanten: nectar en stuifme
426 bijenplanten: nectar en stuifme
428 bijenplanten: nectar en stuifme
430 bijenplanten: nectar en stuifme
432 bijenplanten: nectar en stuifme
434 bijenplanten: nectar en stuifme
436 bijenplanten: nectar en stuifme
438 bijenplanten: nectar en stuifme
440 bijenplanten: nectar en stuifme
442 bijenplanten: nectar en stuifme
444 bijenplanten: nectar en stuifme
446 bijenplanten: nectar en stuifme
448 bijenplanten: nectar en stuifme