You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
KLIMAATVERANDERING<br />
De Britse deeltjesfysicus professor Brian Cox zegt op televisie dat de ijskappen op de polen tienduizend jaar<br />
geleden ook gesmolten zijn. Dat kan best zijn, maar volgens de Rotterdamse wiskundige en klimaatdeskundige<br />
professor Jan Rotmans, is het klimaat nog nooit zo snel veranderd als de laatste 170 jaar. Waar voordien<br />
de natuur afwisselend zorgde voor een warmer of juist kouder klimaat (en daarvoor ruimschoots de tijd<br />
nam), speelt de mens daarin voor het eerst een grote rol. Rotmans bestudeert dit fenomeen, dat nu leidt<br />
tot opwarming, zo’n 32 jaar en waarschuwt al tientallen jaren voor de gevolgen. Pas nu, om vijf voor twaalf,<br />
luisteren steeds meer mensen naar hem, hoewel er nog steeds klimaatsceptici zijn. “In dertig jaar is het aantal<br />
klimaatwetenschappers gegroeid van honderd naar tienduizend. De kans dat zij er allemaal naast zitten acht ik<br />
uiterst klein. Het zou bijzonder onverstandig zijn niet naar hen te luisteren.”<br />
De lange (te) droge en hete<br />
zomer van <strong>2018</strong>, de warmste<br />
ooit, is hét voorbeeld van een<br />
extremer weertype waarmee<br />
Nederland voortaan eens per<br />
drie à vier jaar te maken krijgt. Straalstromen<br />
gaan door grotere temperatuurverschillen<br />
meanderen (van oost naar west, maar nu<br />
ook vaker van noord naar zuid) en nemen in<br />
kracht af, waardoor lage- en hogedrukgebieden<br />
muurvast blijven hangen boven dezelfde<br />
plek. Dat levert langere periodes met hetzelfde<br />
weer op. Nu was dat warm en droog,<br />
het kan ook maandenlang regen en wind<br />
betekenen. “In 2003 kwam het kabinet bijeen<br />
in crisisberaad, omdat het – net als eerder<br />
in 1976 en 1993 – ongekend lang droog<br />
was geweest. Ik heb toen al gezegd dat dit in<br />
de toekomst vaker zou gebeuren. Er kwamen<br />
echter een paar natte zomers en koudere<br />
winters, waardoor mensen dachten dat<br />
het wel meeviel en er niets gebeurde. Nu was<br />
het ineens extreem. Dat helpt wel”, zegt Jan<br />
Rotmans. Net op tijd, zelfs een beetje aan de<br />
late kant, want volgens hem zijn op korte termijn<br />
zeer verontrustende ontwikkelingen te<br />
verwachten.<br />
“We weten nog veel niet, maar genoeg om<br />
ons veel zorgen te maken. De klimaatverandering<br />
gaat twee à drie keer sneller dan<br />
ik in 1990 met mijn klimaatmodel IMAGE<br />
heb berekend. Toen werd ik er van beticht<br />
te pessimistisch te zijn, zonder te weten hoe<br />
erg de gevolgen drie decennia later zouden<br />
zijn, vooral op Groenland en de Zuidpool.<br />
Er waren daar nog nauwelijks metingen.<br />
Inmiddels meten wetenschappers er continu.<br />
De temperatuur op de Zuidpool is nog<br />
steeds -30° tot -40°Celsius. Dan zou je denken<br />
dat het ijs niet smelt. Dat klopt, maar<br />
grote ijsplaten verschuiven door een warme<br />
thermiek van onderaf, die ervoor zorgt dat<br />
stukken ijs ter grootte van de provincie Zuid-<br />
Holland afkalven. Dat effect was dertig jaar<br />
geleden niet te voorzien, toen dachten we<br />
nog dat vijf graden warmer geen groot verschil<br />
zou uitmaken; inmiddels weten we dat<br />
als het bij ons twee graden opwarmt, dat op<br />
de polen wel vijf à tien graden kan zijn.” Jan<br />
Rotmans is al op de Zuidpool geweest. Dit<br />
jaar gaat hij naar Groenland, dat zijn naam<br />
letterlijk steeds meer eer aan doet.<br />
STUITEND ARROGANT<br />
Ondanks het feit dat bij velen de schellen<br />
van de ogen vallen, zijn er nog steeds klimaatsceptici<br />
die de opwarming van de aarde<br />
of de rol van de mens daarin blijven ontkennen.<br />
“Ze komen echter nooit met alternatieven<br />
en slagen er niet in ons ongelijk<br />
te bewijzen. Ze publiceren niet in reguliere<br />
wetenschappelijke bladen, maar krijgen desondanks<br />
meer media-aandacht dan wenselijk<br />
is. Klimaatverandering is ongelooflijk<br />
complex. Wie die complexiteit niet overziet<br />
kan zich beter verlaten op mensen die<br />
er echt verstand van hebben, maar ja er zijn<br />
ook gekken die Einsteins relativiteitstheorie<br />
nog steeds in twijfel trekken. En er zijn ook<br />
nog lang mensen geweest die dachten dat de<br />
aarde plat was. Het gaat over fysische wetmatigheden<br />
in combinatie met circa twintig<br />
geofysische en biogeochemische terugkoppelingen,<br />
die het klimaatsignaal kunnen versterken<br />
of afzwakken. Vijf daarvan kon ik<br />
destijds in mijn klimaatmodel stoppen, nu<br />
kunnen we er tien meenemen. Het overgrote<br />
deel van deze terugkoppelingen leidt tot versterking<br />
van het klimaatsignaal. Dat betekent<br />
dat er nog tien overblijven, waardoor<br />
er nog steeds de nodige onzekerheden zijn.”<br />
“Wel is duidelijk dat hoe meer terugkoppelingen<br />
we meenemen, hoe sterker de klimaateffecten<br />
zijn. Die stapelen zich, wat de<br />
mensen die zich hier al soms 35 jaar mee<br />
bezighouden, de knapste koppen ter wereld,<br />
steeds ongeruster maakt. Ik vind het daarom,<br />
als topwetenschapper met veel kennis van<br />
deze materie stuitend arrogant dat die klimaatsceptici<br />
zoveel lawaai maken, in discussie<br />
gaan en een mening vormen en ventileren<br />
zonder zich er echt in verdiept te hebben.”<br />
Volgens Rotmans zet dat het publiek, maar<br />
ook overheden en bedrijven, op het verkeerde<br />
been. “Als mensen daardoor weigeren<br />
de wetenschap te geloven kan dat enorm<br />
negatieve gevolgen hebben. Eenzelfde soort<br />
verschijnsel zie je nu bij mensen die op basis<br />
van allerlei niet gefundeerde berichten hun<br />
kinderen niet laten vaccineren.” Toch merkt<br />
Rotmans dat zelfs zeer verstokte klimaatsceptici<br />
nu erkennen dat het klimaat wezenlijk<br />
verandert, maar blijven twisten over de<br />
oorzaak. >><br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 103
Change language