Proceedings Book / Bildiri Kitabı - Orman Fakültesi - Süleyman ...

2 nd International Non-Wood Products Symposium 8-10 September 2011 - Isparta/TURKEY
yapı gösteren çalılıklar kastedilmektedir. Bu
vejetasyon tipiyle ilgili olarak değişik tanımlar
mevcutsa da Özalp makiyi “Akdeniz Havzasında
genellikle sürekli yeşil, sert yapraklı türlerin
egemen olduğu, 2-5 m boyundaki çalılıklar”
olarak tanımlamaktadır.
Kayacık’a göre maki, genel olarak ağaççık ve çalı
halinde görülen, 1,5-2,5 m boyunda bazen 3-4 m
boylanabilen, daimi yeşil ve derimsi sert yapraklı,
kendisine özgü bir dış görünüşü olan, çok kere sık
bir halde bulunan bitkilerin meydana getirdiği
formasyondur. Yazara göre maki, floristik
bileşimine giren bitkilerin boylarına göre boylu
maki (4-5 m), bodur maki (1,5-2,5 m) olarak ikiye
ayrılır (Ayanoğlu, 1996).
Dünya üzerinde maki ve benzeri formasyonlar
Akdeniz iklim tipinin hakim olduğu yerlerde
bulunmaktadır. Bu alanlar Akdeniz, Kaliforniya,
Şili, Kap Bölgesi ve Avustralya’dır. Bu bölgeler
iklimsel stres bölgeleri olup, tropiklerin veya
çöllerin yarı kurak bölgeleri ile ılıman kuşak
arasında yer alırlar. Yağış bitki gelişimini
sınırlandırmakta ve çevre çok yıllık bitkilerden
daha hızlı bir evrim oranına sahip tek yıllık
bitkilerin gelişme ve büyümesini uygun hale
getirmektedir.
Ülkemizde maki alanları Akdeniz iklim tipinin
hüküm sürdüğü yerlerde görülmektedir. Bu alanlar
oldukça yaygın olup, Henry N. Le Houerou’nun
1973 yılındaki “Akdeniz Havzasında Yangın ve
Vejetasyon” isimli yayınına göre Akdenizli orman
ve çalılıkların alanı 5500 km 2 ’dir. Ancak bu alanın
tamamının maki alanı olup olmadığı net olarak
bilinmemektedir. Uslu (1985)’ya göre ise Ege ve
Akdeniz Bölgesinde yaklaşık 1 milyon hektarın
üzerinde maki alanı bulunmaktadır (Özel ve ark.,
2006).
Vejetasyonun doğal dinamiği içerisinde maki,
süksasyonal bir aşamadır. Ancak bu aşamanın
antropojenik etkiler sonucu devamlı hale mi
geldiği, yoksa ibreli orman tipi tarafından takip mi
edileceği konusunda bir görüş birliği yoktur.
Nitekim Özalp da Polunin-Huxley (1990)’den
bahisle maki alanlarının klimax aşama olup
olmadığının bilinemeyeceğini, hem sekonder hem
de primer makiden söz edilebileceğini
belirtmektedir (Özalp, 2000). Ülkemizde maki
formasyonu, ister sürekli bir klimaks olarak
bulunsun, ister ibreli orman tipinin takip ettiği
süksasyonal bir aşama olsun, hatta isterse çeşitli
nedenlerle ibreli orman tipinin tahrip edilmesi
sonucu oluşan bir subklimaks olsun, kanımızca bu
formasyonu bilimsel temellere dayalı tanımlama,
sınıflama ve kullanım şeklini belirleme
konularında çalışmaların yapılması elzemdir (Özel
ve ark., 2006).
Bitki türlerinin insanlar tarafından kullanımı
insanlık tarihi ile eşdeğerdir. Nitekim ilk insan
besinini topladığı bitkilerden elde etmiştir.
İnsanoğlu, tarım toplumuna geçmesinden
günümüze kadar çok sayıda bitki türünü kültüre
almıştır. Tarih boyunca 3000 kadar bitki türünün
beslenmede kullanıldığı belirtilmektedir (Yapıcı,
2009).
Dünya üzerinde 250 000 vaskuler bitki taksonu,
150 000 adet vaskuler olmayan bitki taksonu tespit
edilmiş durumdadır (Işık, 1999). Bu bitki
türlerinden 1900 adedinin drog olarak kullanıldığı,
20 000 adedinin de tedavi amacıyla kullanıldığı
bilinmektedir (Yapıcı, 2009).
Yapılan çalışmalar ülkemizde ekonomik öneme
sahip türlerin, özellikle de yenen türlerin en
yaygın bulunduğu alanın Ege Bölgesi olduğunu
göstermektedir. Nitekim Ertuğ (2004) Lyle-
Kalças’a atfen bu alanın Dardanos’tan
(Çanakkale) Ege kıyıları boyunca Akdeniz’e kadar
olduğunu belirtmektedir. Bu alanlardaki en yaygın
bitki örtüsünün Maki vejetasyonu ve Kızılçam
ormanı olduğu düşünüldüğünde ve maki
alanlarının güneşlenme durumu da dikkate
alındığında, maki alanlarının ekonomik önemi
olan bitkilerce çok zengin olması beklenen bir
durumdur.
Bu çalışmada Ege Bölgesindeki maki alanlarında
yayılış gösteren ekonomik türler belirlenmiş ve
kullanım amaçlarına göre sınıflandırılmıştır.
2. MATERYAL VE METOT
2.1 Materyal
Çalışma alanı Ege Bölgesinde maki
formasyonunun en geniş yayılış gösterdiği İzmir,
Manisa, Aydın, Denizli, Muğla ve Uşak illeridir.
Çalışmanın materyalini bu illerde yayılış gösteren
maki alanları ve bu alanlarda bulunan vasküler
bitki türleri oluşturmaktadır.
Çalışma Alanının Tanımı
Çalışma alanını oluşturan iller orta, iç ve güney
Ege’de yer almakta olup, illere ait yıllık ortalama
sıcaklıklar 12,8 ile 18,3 °C arasındadır. En yüksek
sıcaklıklar İzmir’de 42,6 °C; Aydın’da 44,4°C;
Denizli’de 42,4 °C; Manisa’da 45,1 °C; Muğla’da
41,6 °C ve Uşak’ta 40,2 °C’dir. En düşük
sıcaklıklar ise İzmir’de -3° C; Aydın’da -4,5 °C;
Denizli’de -8,2 °C; Manisa’da -7,4 °C, Muğla’da -
8 °C ve Uşak’ta -15,4 °C olarak belirlenmiştir. En
sıcak ay bütün istasyonlarda Temmuz, en soğuk ay
210