Proceedings Book / Bildiri Kitabı - Orman Fakültesi - Süleyman ...
Proceedings Book / Bildiri Kitabı - Orman Fakültesi - Süleyman ...
Proceedings Book / Bildiri Kitabı - Orman Fakültesi - Süleyman ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2 nd International Non-Wood Products Symposium 8-10 September 2011 - Isparta/TURKEY<br />
G. clavipes, G. confusum, G. clavariaforme gibi fungal türler adı geçen konukçularda zarar<br />
oluşturmaktadırlar.<br />
Bu bildiride, Göller Bölgesinde yayılış gösteren, meyvelerinden faydalanılan ağaç, ağaççık ve<br />
çalılar üzerinde hastalık oluşturan fungal etmenler listelenecek ve bunların neden olduğu zararlar<br />
üzerinde durulacaktır.<br />
Anahtar kelimeler: Odun Dışı <strong>Orman</strong> Ürünleri, Göller Yöresi, Meyveli ağaç ve çalılar, Fungal<br />
hastalıklar, Fungal hastalık etmenleri<br />
1. GİRİŞ<br />
Son yıllarda dünyanın birçok ülkesinde olduğu<br />
gibi ülkemizde de, odun dışı orman ürünlerine<br />
(ODOÜ) duyulan ilginin giderek arttığı<br />
görülmektedir. Bu alanda zengin bir potansiyeli<br />
olan ülkemiz, ODOÜ sayesinde kırsal kesime ve<br />
daha büyük ölçekte ülke ekonomisine ciddi<br />
katkılar sağlamaktadır. Tarakçıoğlu (2009)<br />
ODOÜ’ nin Türkiye ekonomisine katkısının 120<br />
milyon $ civarında olduğunu bildirirken, bu<br />
ürünlerin binlerce orman köylüsüne de iş imkânı<br />
yarattığını belirtmiştir.<br />
Yabani bitkilerin meyveleri, yüzyıllardır insanlar<br />
ve hayvanlar tarafından besin olarak<br />
tüketilmektedir. Bununla birlikte, gıda, tıbbıaromatik<br />
özellikler ya da peyzaj değeri taşıyan<br />
birçok yabani meyveli ağaç, ağaççık ya da çalı<br />
türünün kültüre alınarak üretildiği de<br />
bilinmektedir. Kestane, ceviz, badem gibi<br />
yüzyıllardır kültürü yapılan türler arasında yer<br />
alırken, kuşburnu, alıç, böğürtlen gibi yabani<br />
meyveli bitkilerin kültürleri de giderek<br />
yaygınlaşmaktadır.<br />
Kestane (Castenea sativa), ceviz (Juglans regia),<br />
ardıç (Juniperus spp.), karadut ve akdut (Morus<br />
nigra, M. alba), mersin (Myrthus communis),<br />
kuşburnu (Rosa canina), bögürtlen (Rubus<br />
canescens), alıç (Crataegus spp.), keçiboynuzu<br />
(Ceratonia siliqua), kocayemiş (Arbutus unedo),<br />
menengiç (P. terebinthus subsp. palaestina ),<br />
boyacı Sumağı (Cotinus coggygria), Karamuk<br />
(Berberis crataegina), Kızılcık (Cornus mas),<br />
yabani zeytin, (Olea europae), geyik elması<br />
(Sorbus umbellata), çitlenbik (Celtis glabrata),<br />
yabani armut (Pyrus communis) ve bunun gibi<br />
birçok ağaç, ağaççık ve çalı türü yabani meyveleri<br />
ile Göller yöresinin odun dışı orman ürünlerine<br />
katkıda bulunan önemli türleri arasında yer<br />
almaktadır (Bknz Çizelge 1).<br />
Ancak, birçok bitkisel üründe olduğu gibi, ürünün<br />
verimine, bitkinin sağlığına ve peyzaj değerine<br />
etki eden hastalık etmenleri, yabani meyve veren<br />
ağaç ve çalı türleri üzerinde de ciddi zararlara<br />
neden olmaktadırlar. Bu zararlar, faydalanılmakta<br />
olan ODOÜ’ nün kalitesi ve miktarını doğrudan<br />
ya da dolaylı yollardan etkileyerek ekonomik<br />
kayıplara neden olmakta, birçok durumda bu<br />
kayıplar geçimini kısmen ya da tamamen bu yolla<br />
kazanan kırsal kesim ya da üreticiler için ciddi<br />
ekonomik kayıplara yol açabilmektedir. Diğer<br />
taraftan, özellikle tıbbi aromatik özellikleri için<br />
kullanılan ODOÜ’ nde, hastalıklı bitki<br />
kısımlarının kullanımı, bu ürünlerden beklenen<br />
etkinin azalmasına, hatta bazı durumlarda<br />
kullananlar (tüketiciler) üzerinde bitkinin kimyasal<br />
kompozisyonunda meydana gelen değişikliklerden<br />
ötürü ciddi yan etkiler yaratabilmektedir.<br />
Tarımsal üretimde, hastalık, zararlı ve yabani<br />
otların neden olduğu ürün kayıpları %30–40<br />
arasında olup, mücadele yapılmayan alanlarda<br />
%100’lere ulaşabildiği bilinmektedir. ODOÜ’ nin<br />
büyük çoğunluğu mücadeleye uygun olmayan<br />
doğal alanlarda yetişmektedir. Bu bitkilerin<br />
bilinçli bir şekilde işlenmemesi durumunda<br />
hastalıklar tarafından neden olunan kayıpların<br />
etkisi artacaktır. Bazı yabani meyvelerin<br />
toplanmasının bitkiye zarar verecek şekilde,<br />
örneğin ayı üzümünde olduğu gibi, çoğunlukla<br />
meyveli dal ve sürgünleri kırılıp, meyvelerin bu<br />
sürgünlerden koparılması, ya da kestanede olduğu<br />
gibi meyveli dallara sopalar ile vurularak<br />
meyvelerin yere düşürülmesi şeklinde yapıldığı<br />
bilinmektedir. Bu toplama yöntemleri çalı ya da<br />
ağaç dallarında yaraların oluşumuna yol açmakta,<br />
dolayısıyla birçok parazitik hastalık etmeni için<br />
giriş kapısı olarak rol oynamaktadır.<br />
Bu bildiride, Göller Bölgesinde yayılış gösteren,<br />
meyvelerinden faydalanılan ağaç, ağaççık ve<br />
çalılar üzerinde hastalık oluşturan fungal etmenler<br />
literatür bilgileri ışığı altında listelenmiş ve<br />
bunların neden olduğu zararlar üzerinde<br />
durulmuştur. Diğer taraftan, bu çalışma ile odun<br />
dışı orman ürünlerinde hastalıklara yol açan<br />
etmenlere dikkat çekerek, hastalık etmelerinin<br />
özellikle de sürdürülebilir faydalanma açısından<br />
bu değerli ürünler açısından önemi tartışılmıştır.<br />
338
Change language