Proceedings Book / Bildiri Kitabı - Orman Fakültesi - Süleyman ...

2 nd International Non-Wood Products Symposium 8-10 September 2011 - Isparta/TURKEY
Urtica dioica L. (Urticaceae); Türkçe adı:
Büyük Isırgan Otu
Urticosit adlı bir glikozit, potasyum tuzları,
kalsiyum nitrat, organik asitler (formik asit),
histamin ve asetilkolin (yakıcı etki yapan madde),
vitamin C taşımaktadır (Baytop, 1999).
Yapraklarından elde edilen dekoksiyon idrar
artırıcı, mesane taşlarını eritici özelliktedir. Ayrıca
çocuklarda görülen kurt ve solucanları öldürür.
Tohumlarından yapılan bir içki köpek ısırıkları
Ağıotu, Banotu, Köpeküzümü ve Adamotu
zehirlenmelerine karşı bir ilaçtır (Akbulut vd.,
2006). Isırgan otu, en başta gelen kan temizleyici
ve aynı zamanda kan yaptırıcı bir bitkidir.
Böylece, pankreas üzerinde çok olumlu etkileri
olduğu için, ısırgan otu çayı ile kandaki şeker
düzeyi düşürülür. Demir içerikli taze ısırgan otu
ile çok olumlu sonuçlar alınabilir. Bir ısırgan otu
küründen sonra, kişi kendini çok kısa bir süre
içerisinde eskiye oranla çok daha rahat hisseder,
enerji ve çalışma gücü geri gelir, dış görünümde
de belirgin bir düzelme başlar (Özer vd., 2001).
Vaccinium arctostaphylos L. (Ericaceae);
Türkçe adı: Trabzon Çayı, Sapanca Çayı,
Ayıüzümü, Çayüzümü
Yaprakları tanen, şeker, pektin, arbution ve
myrtilin içerir. Astringent, ishale karşı ve kabız
özelliği vardır (Baytop, 1984).
Vaccinium myrtillus L. (Ericaceae); Türkçe adı:
Mavi Meyveli Ayı Üzümü
Meyve tanen, şeker, inositol, pektin, karotin,
myrtillin, yapraklar ise tanen, arbutin, ericolin,
myrtillin, reçine ve musilaj içerirler. Astringent ve
ishale karşı, hypoglicaemic, ophtalmic etkileri
vardır. Meyve ve yaprakları kurutulduklarında
daha etkilidirler. Meyvenin dış kısmının
hemeralopia tedavisinde özel bir yeri vardır
(Antosiyon içerdiği için). Yapraklarından elde
edilen destile su gözlerin yıkanmasında
mükemmel bir sıvıdır (Chiej, 1988). Kabız yapıcı,
antiseptik, kuvvet verici ve şeker hastalığına karşı
infüzyon (% 5) halinde kullanılır (Baytop, 1999).
Verbascum spp. (Scrophulariaceae); Türkçe
adı: Sığır kuyruğu, Ayı kulağı, Yünotu Ç.
Yaprağı; saponin, müsilaj, rezin, acı madde taşır.
Saponozit, flavonoit, iridoit, feniletanoit ve
fenilpropanoit glikozitler, steroit, seskiterpen asit,
makrosiklik dimer lakton ve alkaloitler gibi
sekonder metabolitlerin olduğu saptanmıştır.
Antispazmatik etkidedir. Çiçeği balgam söktürücü,
göğüs yumuşatıcı etkidedir. Yaprağı bronşit,
mayasıl, basur tedavisinde kullanılmaktadır.
Hayvan bitlerini öldürücü özelliğe sahiptir. Sütle
kaynatılırsa öksürüğü kesici etki yapar
(Yenikalaycı, 1996). Terletir, ateşi düşürür,
kaşıntıyı keser, göz ağrılarını giderir. Çiçekli
dalları çok sinirli kişilerde, mide spazmlarında
ilaçtır. Bir bardak suya bir çorba kaşığı sığır
kuyruğu çiçeği karıştırılarak hazırlanan infüzyon,
uykusuzluk ve sinire karşı etkilidir. Alıçla birlikte
de kullanılır (Şimşek vd., 2002).
Viburnum orientale Pallas. (Caprifoliaceae);
Türkçe adı: Doğu Kartopu
Çiğ meyveleri zehirli, önemli mide
rahatsızlıklarına neden olmaktadır. Farmakolojik
araştırmalar kabuğunun adet ağrıları, kramplarını
giderici etkisi olduğunu göstermiştir. Ayrıca
kabuğun diğer kramplar ve kalp çarpıntıları için
tedavi edici olduğu belirtilmektedir. C vitaminince
çok zengindir. İdrar söktürücü, kalp çarpıntıları ve
kaba kulak için tedavi edici özelliği vardır (Chiej,
1988). Safra ve karaciğer hastalıklarına karşı
yatıştırıcı etkilere sahip ve müshil olarak da
kullanılmaktadır (Baytop, 1984).
4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Tıbbi ve aromatik bitkilerin dış ülkelere
satılmasıyla her yıl milyonlarca doları bulan dış
alım azda olsa önlenecek ve yöre halkına gelir
sağlayacaktır. Bunun yanı sıra son yıllarda orman
kaynaklarından üretilen tıbbi ve aromatik bitkilere
yönelik artan talep nedeniyle ormanlarımızda
bulunan tıbbi ve aromatik bitkilerin potansiyelinin,
değerlenme olanaklarının belirlenmesi ekonomik,
sosyal ve çevresel yönden pek çok yarar
sağlayacaktır.
Ülkemiz odun dışı orman ürünleri tıbbi bitkiler
bakımından oldukça zengin bir çeşitliliğe sahip
olup, bu kaynaklardan faydalanma oranlarımız
gün geçtikçe artmaktadır. Odun dışı orman
ürünleri tıbbi bitkilerimiz diğer orman ürünleriyle
karşılaştırıldığında özellikle ihracat açısından son
derece önemli bir yere sahiptir.
Sonuç olarak, zengin floraya sahip olan
Gümüşhane yöresinde, odun dışı orman ürünleri
tıbbi bitkiler işletmeciliğinin çok yönlü
yararlanma ve sürdürülebilirlik ilkeleri
çerçevesinde, tedarikten pazarlamaya kadar tüm
aşamaları, orman köylüleri ve örgütlerini de
dikkate alarak bir sistem bütünlüğü içinde
değerlendirilmesi gerekmektedir.
KAYNAKLAR
Akbulut, S., Anşin, R., Z. C. Özkan 2006. İhmal Edilen
Kimi Şifalı Otsu Bitkiler. KTÜ Orman Fakültesi, 1.
Uluslar Arası Odun Dışı Orman Ürünleri
Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 1-4 Kasım Trabzon.
227