n - Ä°SMEK

Lekeye dayal bir çizgi düzenlemesi olan yaz sanatnda
babolua asla yer yoktur. En küçük kusurlar dahi hemen
fark edileceinden ölçü, denge, oran, belirginlik,
uyum, kontrast ve birlik gibi niteliklerin yerli yerinde olmas
icap eder. Bu özellikleri tayan yazlar tasarlayabilmek,
uzun seneler boyu çalmaya, bol örnek görmeye
ve tabiatta var olan dengeleri kefetmeye dayaldr.
Sanatkâr bir yazy yazarken çou zaman lekeleri
dengeli datmak maksatl olarak yazmaz. Bu
onun elinden kendiliinden dökülür. Sanatkâr öyle
olmas gerektiini bildii için o öyledir. Sanatkârda
bu hal kendiliinden ortaya çkar. Asla zorlama veya
matematik hesaplar yaplarak yazlmaz. Satr nizamnda
yazlarda hal böyleyken istif veya taslakl
yazlarda durum biraz daha farkldr.
stif yazlarda güçlü bir leke etkisi oluturulabilmesi
için formlar bozmadan ve terifattan (okunurluk) taviz
vermeden youn bir leke etkisi oluturulmaya çal-
lr. Teknik olarak tek seferde bu düzenlemeyi yapmak
neredeyse imkânszdr. O sebepten hattatlar öncelikle
bol eskiz yaparak kompozisyonu olutururlar ve daha
sonra farkl metotlarla istenilen büyüklüe getirerek yazlacak
satha geçirirler. Burada ustalk içilikten ziyade
sanatkârn göz dengesinde yatmaktadr. Sanatkâr yllar
boyu süren bir göz ve el terbiyesinden sonra yüksek
plastik deer tayan tertipler yapabilir.
Bu konuyla ilgili XIX. asrn büyük hattat ek Bey’den
bir hatra nakledilir: Sultan Abdülaziz stanbul-
Bayezid’de ina edilen Harbiye Nezareti binasnn (bugünkü
stanbul Üniversitesi binas) acilen açlmas emrini
verince kap kitabesinin eksik olduu fark edilmi.
Hemen bir hattat aranp bulunmu ve ek Bey’e günümüzde
de hâlâ duran “Dâire-i Umûr-u Askeriye” yazs
60 altn karlnda sipari edilmi. Üstat yazy önce
küçük ebatta yazm daha sonra kareleme usulüyle yerine
göre büyütülmesine örencileri de yardm etmi ve
mermere geçirilmek üzere inelenmesi de dâhil ii alt
saatte bitirmiler. Anlamay yapan Erkân- Harb (kurmay)
yüzbas kendisinin ancak alt lira maa aldn
düünerek bir hattata alt saatte yazd yaz için altm
lira maa verilemeyeceini söyleyerek zorluk çkarm.
Bu hadise ek Bey’in kulana gelince ek Bey:
“Yüzba Bey’e söyleyiniz. Bu yaz alt saatte deil, altm
senede yazlmtr. Kendilerine alt gün deil, alt
Biçimleri oluturan parçalarn herhangi bir biçim oluturmakszn birbirine yakn yazlmasyla
oluturulan belirli ve anlaml kaligrafik leke kompozisyonu. Çizgilerde kalem izinden kaynaklanan
ölçü farklar ve yön ztlklar güçlü bir etki oluturmakta. Hat, Ömer Faruk Dere
hafta, alt ay da deil, tam alt sene mühlet veriyorum.
Bu müddet içinde bu yaznn bir harni yazabilirse,
istediim parann alt mislini kendilerine hediye
olarak veririm” diyerek haber yollamtr. Araya girenler
sayesinde hadise halledilmi ve hattatmza istedi-
i para ödenmitir.
Bütün kompozisyon unsurlar gibi leke de anlatmn
emrinde olarak seyredende uyanmas istenen hisleri
ortaya çkaracak ekilde ve dozunda kullanld zaman
deerlidir. Aksi takdirde görgüsüz ve zevksiz ellerde
kirlenmi kâttan baka bir hükümleri yoktur. Yaz
sanatkâr kâttaki boluklar en iyi kapatabilen kiidir.
KAYNAKÇA 1) BOYDA Nihat, Talik Yazya Plastik Deer Açsndan bir Yaklam, stanbul
1994. 2) GÜNGÖR . Hulusi, Temel Tasar, stanbul 2005. 3) DERMAN M. Uur, Sabanc Koleksiyonu,
stanbul 2002. 4) BERK Nurullah, “slam Yazsnda Plastik ve fade”, lahiyat Fakültesi Dergisi,
Ankara 1995. 5) BALTACIOLU smail Hakk, Türk Plastik Sanatlar, Ankara 1971. 6) YET-
KN Suut Kemal, Estetik, stanbul 1938. 7) AYVAZOLU Beir, Ak Estetii, stanbul 1982. 8) YA-
ZIR Mahmud Bedreddin, Medeniyet Âleminde Yaz ve slâm Medeniyetinde Kalem Güzeli (Nr.
Uur Derman) I-III, Ankara 1972, 1974, 1989. *SMEK Ebru ve Kaligra Zümre Bakan
99