n - Ä°SMEK

“nsan da bir kamtr, bir ustaya kendini teslim ederse, usta
eesiyle koarndan arndrr insan. Arnmayan, direnen insan
sazlktaki kam gibidir. Ayrca neyde dokuz boum vardr,
insann hançeresindeki dokuz boum gibi.”
Kam için mekân kadar zamann da önemi var. Eer uygun
zamanda kesilmezse, boumlar çok iyi olsa bile iyi bir ney olmayabilir.
“Aralk ayna doru kesilmesi lazm kamn. Daha
erken kesilirse yumuak olur. Ve kök hizasndan deil, kökün
biraz yukarsndan kesilir. Çünkü o kökten seneye tekrar kam
çkar. Eer kötü bir yerden kesilirse, ney olabilecek bir kam
dahi ney yaplamaz.” sözleriyle kamtan neye doru izlenen
yolu anlatmaya balyor Erguner.
Kemal, Teferruatta Gizlidir
Kam, msr gibidir. Kesildikten sonra evvela yeilliinden
ayklanr. Ortalama dört metre uzunluundadr kesilen kam.
Boumlarna baklarak hangi ney çeidine uygun olaca-
belirlenir ve yapmna karar verilen neyin ablonuna göre
tekrar kesilir. “Her kam 'elif' gibi dümdüz olmuyor. Eer ha-
f bir erilik varsa, ksk atete biraz stlp vazelinli bezlerlerle
hamur açar gibi düzeltilir ve kurumaya braklr.” diyerek ilk
püf noktasna iaret ediyor Erguner. Kemal, teferruatta gizlidir
demiler. Bu vecizeye binaen en ince ayrntya dahi özen
gösteriyor usta neyzen.
Kamn kurumas ve son eklini almas ortalama bir hafta sürer.
Fazlalklarndan arndrlmtr, uzunluu da yaplmas dü-
ünülen neyin ölçüsündedir. Artk elimizde boyu boyuna uygun
bir ney aday vardr. Bu aamada "ee" denen uzun bir
çubukla kamn içindeki koar temizlenir. Fakat kamn en
üstündeki, boaz boumu diye tabir edilen boum tamamen
açlmaz. Adeta insan boaz gibi… Anlatyor, anlatrken
de bir kamn içini eeyle temizliyor Erguner. “Ney ile insan
arasnda benzerlikler vardr.” diyerek devam ediyor sözlerine.
Koarndan temizlenen kamn içi ince bir zmparayla düzlenir
fakat tamamen pürüzsüz olmamasna dikkat edilir. Bu
hale getirilen kam, perdeleri açlmad halde ana sesi veren
iptidai bir neydir. “Kam, bu ilemlerden sonra perdeleri
olmad halde, kapal bir boru halindeyken ana sesi verir
hale gelir. Elimizdeki ablona göre, takriben perde iaretlemeleri
yaplr.” dedikten sonra elindeki kamn boumlarna
srasyla rast, kürdi, segah, çargah, hicaz, neva perdelerini
iaretliyor Erguner. Belirttiine göre her ney çeidinin
kendine mahsus perdeler aras sistemi vardr. Kolaylk salamas
açsnda daha önce hazrlanan bir ablona kyasla açlr
bu perdeler. Günümüzde genelde açk makineleriyle yaplyor
bu i. Ama Erguner, kendisi için durumun farkl olduunu
u ekilde anlatyor; “Açk ileminde rahmetli babam Ulvi
Erguner’den kalma açky kullanyorum. Bu açk aletinin ad
‘Ulvi’. stenirse açk makinesiyle de perdeler açlabilir ki günümüzde
genelde bu yöntem kullanlyor.”
Perdeler açldktan sonra düzgün bir zmparayla pürüzleri,
kam çkntlar temizlenir. Her neyin ön yüzeyinde alt tane,
bir tane de arka yüzeyinde olmak üzere yedi adet perdesi
vardr. Öndeki alt perdenin konumu sabittir. Belli bir ölçüye
göre açlrlar. Fakat arkadaki perde için ustann bak açsna
göre deiir açk ilemi. Erguner arka perdeyi hemen açmadn,
neyi üeyecek kiinin eline göre iaretleme yaptn
ifade ediyor.
“Arka perdeyi, ön perdeleri açarken açmam. Kiinin eline
göre ölçü deiir çünkü. Kiiyi görürüm, en rahat ettii yer
neresi, solundan m ses çkaryor, sandan m ses çkaryor,
bunu örendikten sonra açarm. Çou kii ters eline göre
açlm neyi üemeye çalyor. Elinizi deitirin dediimde üç
kat daha kaliteli ses çkaran örencilerim var. Üç sene ney
dersi alm ama bir ilahiyi zor geçmi, çünkü eline uygun ney
kullanmyor.”
Anadolu Estetiinin Ney’e Takt Bilezik
Arka perde de açldktan sonra kammz ney oldu diyebiliriz.
Hatta ran’da, Arabistan’da ve birçok ülkede bu hale
gelmi bir kam artk neydir ve baka ileme tabi tutulmadan,
bu haliyle kullanlr. Fakat Türk kültürünün ve sanatnn
152