Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Müslüman bilim adamlarnn 8. ve 16. yüzyllar<br />
arasnda ilimin hizmetine sunduklar çeitli<br />
alet ve cihazlarn örnekleri, kimyasal düzenekler<br />
ile rasathane, hastane, üniversite gibi kurumsal<br />
eserlerin de minyatürize edildii müzenin kapsndan<br />
içeri girmek için sabrszlanyoruz. Tarihin<br />
kokusu sinmi âdeta müzenin her yanna. Osmanl<br />
döneminde Has Ahrlar Binas olarak kullanlan<br />
binann giriinde de, biraz evvel darda<br />
gördüümüz kürenin ayns, ama biraz küçüü<br />
karlyor bizi.<br />
Müze ziyaretimizde bize elik eden slam Bilim<br />
Tarihi Aratrmalar Vakf Genel Sekreteri<br />
M. Fatih Serenli’den, küreyle ilgili bilgi alyoruz.<br />
Arap-slam corafyasnn bilim tarihi açsndan<br />
en anlaml çalmalarndan birine dayanarak<br />
yaplm olan bu yerkürenin, Abbasi Halifesi<br />
Memun’un (m. 813-833) küresi olduunu<br />
öreniyoruz. Halife Memun’un emri üzerine,<br />
küresel tasarm ile hazrlanan dünya haritaçok<br />
alanda yaplan bilimsel çalma ve gelimelerin yok sayld<br />
görülmektedir.<br />
Doal olarak slam bilim adamlar, felsefe ve tp alannda<br />
Yunancadan ve dier dillerden yaplan (Süryanice, Sanskritçe<br />
gibi) çevirilerden beslenmilerdir. Badat’ta 9. yüzyln<br />
balarnda Abbasi Halifesi Memun’un tevikiyle yaplan<br />
tercümeler ve bunlara paralel olarak o dönemde bu çevirilere<br />
kar olan bilim adamlar ile birlikte 9. yüzyln balarnda<br />
verilen özgün eserlerde, slam bilim adamlar farkl alanlarda<br />
çr açan bilgilerin ortaya çkmasn salamlardr. Gözlem,<br />
ampirik düünce ve deneysel bilim çalmalar yöntem<br />
olarak benimsenmi; daha sonra da bunlar toplumun yararna<br />
kullanlmtr. Bilimin bütün sahalarnda teoride ve pratikte<br />
çok sk bir iliki kurulmu, deneysel bilgi uygulamaya<br />
geçirilmitir. Bilim tarihçisi George Sarton’a göre 9. yüzylda<br />
modern bilim slam dünyasnda Abbasi halifelerinin döneminde<br />
ina edilmitir. stanbul Bilim ve Teknoloji Müzesinde<br />
bu tarihsel balar görüntülenmitir. Avrupa’da ortaya çkan<br />
”Rönesans” ve “Geç Aydnlanma Dönemi” fenomenleri slam<br />
kökenleri olmadan düünülemez.<br />
Ylmadan yapt uzun çalmalar neticesinde öteden beri<br />
kabul edilen “Rönesans” dorudan Antik öretilere balama<br />
yanllnn düzeltilmesini, bilim tarihi anlaynn büyük<br />
ölçüde deimesini ve Rönesans’a slam biliminin yapt<br />
etkilerin bilinmesini Prof. Dr. Fuat Sezgin’e borçlu oldu-<br />
umuz bir gerçektir.<br />
Gerçi 19. yüzylda ve 20. yüzyln ilk yarsnda hümanist kökenli<br />
oryantalistler tarafndan buna benzer yararl çalmalar<br />
yaplmtr. J.W. Goethe, Sedillot, Julius Ruska gibi yazarlar<br />
bunlardandr. Özellikle slam Kimya tarihi üzerinde younlaan<br />
tarihçiler, slam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi'nin bir<br />
galerisinde onurlandrlmlardr. Ama asl slam Biliminin tannmas<br />
ve bilim tarihi içerisinde insanla yapt katklarn<br />
gittikçe daha çok kabul görmesi büyük ölçüde Prof. Dr. Fuat<br />
Sezgin ve onun 1982 ylnda Almanya’nn Frankfurt ehrinde<br />
kurduu Arap-slam Bilim Tarihi Aratrmalar Enstitüsü<br />
içerisindeki bilim tarihi ile ilgili birikim ile salanm ve bilim<br />
eserlerinin kütüphanede toplanmasyla gerçekletirilmitir.<br />
Müzede, Prof. Dr. Fuat Sezgin’in 15 ciltlik Arap Edebiyat Tarihi<br />
/ G.A.S. Geschichte der Arabischen Schriftums ilgili çalmasnn<br />
yan sra 1300 takm slam aratrmaclarnn yapt<br />
çeitli alanlardaki çalmalarnn basks -ki bunlardan tp<br />
üzerinde yaplan çalmalar sadece 100 takm eseri kapsad<br />
bilinmektedir- bulunmaktadr. Be cilt müze katalogunun<br />
bir ciltte toplanm özetinin Türkçesi de bulunmaktadr.<br />
stanbul’da ilk defa -özellikle bu alan için kurulan müzede-<br />
sergilenen eserler, enstrümanlarn modelleri, cihazlar ve<br />
aletlerin yeniden yaplmas, yazl kaynaklarda geçen orijinal<br />
bilgilerden ve mevcut resimlerden esinlenerek ve aslna sadk<br />
kalnarak hazrlanmtr. Mevcut haliyle bu müze, slam<br />
bilim ve teknoloji tarihiyle ilgili dünya genelinde en büyük<br />
koleksiyonu bünyesinde barndrmaktadr.<br />
*slam Bilim Tarihi Aratrmalar Vakf Genel Sekreteri<br />
**slam Bilim Tarih Aratrmalar Vakf Danman<br />
Tercüme: Ayegül YILMAZ<br />
45
Change language