n - Ä°SMEK

Dergimizin 12. saysndaki “Medeniyet Tasavvuru ve nsan”
balkl söyleimize Sadettin Ökten ile devam ediyoruz.
Bir medeniyetin yükseli safhasnda eletirisiz hiçbir
gelimenin olamayacan belirten Ökten, “Eletiri çok
önemlidir ve daima vardr. Eletiri yapanlar bazen toplumsal
mânâda çok ciddi bedeller öderler ama mutlaka
eletirirler.” dedikten sonra eletiri kültürünün insan
"Doulu", yahut "Batl" diye ayrmadn ifade ediyor.
Ökten’e göre bir medeniyetin inkiaf etmesi için o medeniyette
ikamet eden farklarn önünü kesmemek lazm.
Fakat bu farkllklarn bir bedeli vardr ve zaman
zaman bu bedel kan ile ödenir, ho olmasa da... Lakin
o “fark”, içinde yaatan toplumlar daima diri tutar.
Ökten’e göre toplumlarn, farkllklarn içlerinde daha
rahat yaatabilmeleri, kendi medeni deerlerinden üphe
etmedikleri takdirde gerçekleiyor.
Ökten, bir önceki söyleide önem atfettii “farkllklarla
etkileim” konusuna tekrar dikkatleri çekiyor: “Dier
medeniyetlerle etkileime geçince, medeniyet yapnzda
problem varsa onu tespit edersiniz. Ne kadar büyük
uygarlk varsa hepsinin snrlar geçirimlidir. Herkes gelir,
gider, para kazanr, iz brakr.”
Selçuklu, Osmanl ve Türkiye Mütemmim Cüzlerdir
Medeniyet algsnn, mekân ve ekonomi ile sarslmaz
balar olduunu da ifade ediyor Sadettin Ökten. Selçuklu
ve Osmanl devletleri ile Türkiye Cumhuriyeti’nin
birbirlerinin mütemmim cüzü olmasna ve mekân mefhumuna
farkl bir bak açsyla yaklayor. “Osmanl’nn
ortaya çkt ilk mekân Anadolu’dur. Fakat bu hadise
Selçuklu ile balar. Selçuklu tarihine ekonomik bir gözle
baktmzda, 1071 ve sonrasndaki Anadolu’nun o dönem
dünya ticaretinin ak noktasnda olduunu görürüz.”
diyen Ökten, hadiselere ekonominin hemen dâhil
olduunun altn çiziyor. Ökten, sözlerini “Selçuklularn
siyasal buhran atlattktan sonra, yani 1071 ile 1176 yllar
arasnda dahi, Anadolu’da kalp kalmayaca belli
deildir.” diyerek sürdürüyor.
Ökten’in belirttiine göre, bir asr sonra anlalr ki Selçuklular
Denizli’nin batsna geçemezler, hep doudadrlar,
sahiller Bizans kontrolündedir ve Selçuklu ortada
bir yerde kalmtr. Nihayetinde iki yol açar kendisine;
biri güneyden Alanya, dieri ise kuzeyden Sinop.
Bu sayede pek Yolu ticaretinde önemli bir yeri ele geçirir.
1176’dan 1243’e kadar hanlar, kervansaraylar yapar
fakat 1243’te Köseda’da Moollara kar perian olur
ve düüe geçer. Ökten’e göre Selçuklu ne yaptysa, bu
67 senede yapmtr.
“Mimarlk tarihçileri 67 senede, yani 1176 ile 1243 yllar
arasnda bânisi Selçuklu olan âbidevî nitelikte 400
eser sayyorlar. Bu nasl oluyor Çünkü Selçuklu’nun
bulunduu mekândan para akyor, ticaret geliiyor ve
Selçuklu ne yapacan biliyor, medeniyet algs salam.
Selçukludan evvel o bölgeye baktmz zaman
Akdeniz’de Müslüman Araplar var ve ticareti engellemiler.
Selçuklu yeniden o yolu açyor. 'Türk’ün ticarete
akl erer mi' diyorlar. te gör!”
Dip Dalgalar, Medeniyetlerin Alfabesidir
Bir önceki söyleimizde Ökten öyle bir ifade kullanmt:
“Medeniyetleri uzun vadeli düünmek gerekir. Bu da
dip dalgay anlamakla mümkündür. Dip dalga okundu-
u zaman olaylar farkl boyutlarda deerlendirilir.”
Nasl ki Roma, Klasik Grek birikimini aldysa, Osmanl
da Orta Ça slam birikimini hayata geçirmitir. Bu
nedenle Osmanl, Selçuklu’nun mütemmim cüzlüüne
soyunur ve onun birikimine srtn yaslayarak bat-