türk tabipleri birliðim e s l e k i s a ð l ý k v e g ü v e n l i k d e r g i s il Kontrol ve degaj sondajlarının yeterince yapılmaması,l Delme-patlatma işlemindeki düzensizlikler,l Çalışanlarda CO maskesi bulunmaması,l Gaz izleme ve ikaz sistemlerinin yetersizliği,l Havalandırma yetersizliği,l Grizu emniyetli elektrikli cihaz ve ekipmanlarile ilgili sorunlar,l Nefeslik-kaçamak yolu ile ilgili yetersizlikler,l Tahkimat ile ilgili eksiklikler,l Tahlisiye hizmetleri ile ilgili sorunlar,l Maden işletmelerinde gözetim (iç denetim)hizmetlerinin yetersizliği,l Teknik nezaretcilik vb. işletme içi denetimuygulamaları ile ilgili sorunlar,l Kamu birimleri denetimlerinin etkinsizliği,l Mesleki eğitim ve iş guvenliği külturu noksanlıkları."(2)Görüldüğü üzere, 2005 yılından 2011 yılınakadar giden süreçte madenlerde işçi sağlığı ve işgüvenliği önlemlerine ilişkin hiç bir şeyin değişmediği,aksine ölümlü iş kazalarının giderek yükseldiğive kaza nedenlerinin ortadan kaldırılmasınadönük bir çabanın yaşanmadığını kuvvetle vurgulamakgerekiyor.2011 DDK Raporunun “Öneriler” bölümündekapsamlı tedbirlerin alınması ve bir sistem yaratılmasıistenirken, Soma faciasına kadar geçen süreçtede olumlu anlamda yaratılan hiç bir uygulamayoktur. Aksine zayıf denetim ve yaptırımlara uğrayanve kapatılan maden ocakların da bile ocağıkaçak çalıştırma cüreti ve cesareti görülebilmektedir.Soma Madenfaciasından sonraTMMOB SomaRaporunu 2014 yılıEylül ayında yayınlamıştır(3). Burapordaki kazanedenlerine bakıldığındayukardakiiki rapordaki bulgularlaörtüştüğünügörürüz.Fakat kamuoyunadönüp baktı-Yoğun birikim vedeneyime sahip olankurum ve kuruluşlaryerine üretimin, teknikve alt yapı olarakyetersiz, deneyim veuzmanlaşmanınolmadığı kişi veşirketlere bırakılmasıişçi sağlığı ve güvenliğiönlemlerinin hızlaterkedilmesine nedenolmuştur. Buna bir dekamusal denetimin veyaptırımın yetersizliğide eklenince facialarbir biri ardı sıragelmeye başlamıştır.ğımızda yapılantartışmalarda, yafıtrata, ya işçiningüvensiz davranışlarınaya da güvenlik kültürünün olmayışına vurguyapılarak temel sorunlar örtbas edilmeye çalışılmaktadır.Oysaki bu raporlara bakıldığında işçilerinmesleki ve İSG eğitimlerinin yetersizliği tek birkalemde geçmektedir. Güvenlik kültürünün birsistem içinde ele alınması vurgulanmakta, işçininmesleki ve İSG eğitimlerindeki yetersizlikler, üretimyapısının kendisinden kaynaklandığı açıkçasöylenmektedir.1980‘li yılların başından itibaren uygulamayakonulan özelleştirme, taşeronlaşma, rödovans vb.yanlış uygulamalar; kamu madenciliğini küçültmüş,kamu kurum ve kuruluşlarında uzun yıllarsonucu elde edilmiş olan madencilik bilgi ve dene-12Temmuz-Aralık 2013
türk tabipleri birliðim e s l e k i s a ð l ý k v e g ü v e n l i k d e r g i s iyim birikimini dağıtmıştır. Yoğun birikimve deneyime sahip olan kurum veSağlık,güvenlik veçevreyle ilgili özerkdemokratikbir kurumsalyapının sendikalar, meslek odave birlikleri ve üniversiteler ileoluşturulması politikasınınyaratılması ve ısrarcı birçabanın gösterilmesigerekmektedir.13Temmuz-Aralık 2013kuruluşlar yerine üretimin, teknikve alt yapı olarak yetersiz, deneyimve uzmanlaşmanın olmadığıkişi ve şirketlere bırakılması işçisağlığı ve güvenliği önlemlerininhızla terkedilmesine nedenolmuştur. Buna bir de kamusaldenetimin ve yaptırımın yetersizliği deeklenince facialar bir biri ardı sıra gelmeyebaşlamıştır.Ülkemizde; yüksek risk taşıyan, kuralsız vedenetimsiz, mühendislik bilim ve tekniğindenuzak, teknik elemanın gözetim ve denetimi olmaksızın,tamamen ilkel koşullarda çalışan pek çokmaden firması ya taşeron ya da rödovans ilişkileriiçinde üretim yapmaktadır. Bu tür işletmeler açısındanişçi sağlığı ve güvenliği uygulamaları tamamenmaliyet kalemi olarak görülmekte ve bu işletmeler,maksimum kârı elde etmek için en hızlı enacımasız üretim süreçlerini yaşama geçirme konusundahiç tereddüt etmemektedirler.Geçmişin bütünsel üretim süreci ve koordinasyonu,yukardaki raporlarda tespit edilmiş temelsorunlar nedeniyle tamamen bozulmuş ve dolayısıylaişçi sağlığı ve güvenliği önlemlerinin sistemlive koordineli uygulaması da ortadan kaldırılmıştır.Özel sektör madenciliğinde kamunun denetimve yaptırım koşullarına dönük düzenlemelerinyetersizliği hala devam etmektedir.Taşeronlaştırma ve güvencesiz çalıştırma ilebirlikte sendikal örgütlenmenin kapsamı daraltılmış,sendikal denetimlerin alanı da böylece sınırlandırılmıştır.Bu ekonomik faaliyet biçimi artık siyasal iktidarıbirikim yaratma rejiminin temel karakteriolmuş durumdadır. Türkiye Taşkömürü Kurumu veTürkiye Kömür İşletmeleri uzun zamandır rödovansve taşeronlaştırma politikasının kıskacı altınagirmiştir.Türkiye ILO’nun 176 Sayılı “Madenlerde Sağlıkve Güvenlik Sözleşmesi”ni hala imzalamamışdurumda olduğu sürekli vurgulanmaktadır. 155 ve161 sayılı ILO Sözleşmeleri de imzalandı ve içdüzenlemeler yapıldı. Değişen nedir diye sorulduğundahiç bir şey demek hiç de abartı olmayacaktır.Yıllardır bu konularda çalışma yapan, sorunlaradikkat çeken sendikalar, meslek odaları ve birliklerininuyarılarını dikkate almayananlayışların işçi sağlığı ve güvenliğialanında ciddi adımlar atabilmesimümkün görünmemektedir.Sonuç yerineYaşanan süreci, çalışanlar içinmutlak olarak yaşanması gerekenbir süreç olarak ele almak, tamamenkaderci, boğun eğen ve teslimolan bir anlayışla malul olma anlamınıtaşır. Aynı zamanda, yaşanan sorunları işçileringüvensiz davranışlarına, güvenlik kültürünün yokluğunabağlayanlarla ciddi ideolojik bir tartışmayapılması gerekmektedir. Bu sürecin tersine çevrilmesimümkün ve olanaklıdır. Bunu gerçekleştirebilmekiçinse ilk adım olarak belirli görevlerinele alınması sağlanmalıdır:Birincisi, sendikal hareketin kendi örgütlenmesininönündeki engelleri kaldırmak ve işletmedüzeyinde etkin bir rol oynayabilmek için samimibir mücadele vermesinin zorunluluğunun yanı sıraişçi sağlığı ve güvenliği alanını temel örgütlenmealanı olarak ele almalarını sağlayacak bilincingeliştirilmesi çabası içine girmelidir.İkincisi, taşeron ve güvencesiz üretim sisteminintamamen yasaklanması ve/veya ciddi denetimve sınırlama getirilmesi için yine samimi, etkin birmücadele etmesi gerekmektedir.Üçüncüsü, sağlık, güvenlik ve çevreyle ilgiliözerk-demokratik bir kurumsal yapının sendikalar,meslek oda ve birlikleri ve üniversiteler ile oluşturulmasıpolitikasının yaratılması ve ısrarcı bir çabanıngösterilmesi gerekmektedir.Dipnotlar1. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş KuruluBaşkanlığı. “Yer Altı ve Yer Üstü Maden İşletmelerindeProje Değerlendirme Raporu”, İş Teftiş Kurulu YayınNo: 2, Ankara, 2005.2. Devlet Denetleme Kurulu, “Araştırma ve İncelemeRaporu”, Sayı: 2011/3, Ankara, 08.06.2011.lKaynaklar1. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş KuruluBaşkanlığı, “Yer Altı ve Yer Üstü Maden İşletmelerindeProje Değerlendirme Raporu”, İş Teftiş Kurulu YayınNo:2, Ankara, 2005, s.70-72.2. Devlet Denetleme Kurulu, “Araştırma ve İncelemeRaporu”, Sayı: 2011/3, Ankara, 08.06.2011, s.572.3. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, “Soma MadenFaciası TMMOB Raporu”, Ankara, 29.09.2014.l
Change language