49-50

türk tabipleri birliðim e s l e k i s a ð l ý k v e g ü v e n l i k d e r g i s iişverene devretmesi nedeniyle; a) TKİ YönetimKurulu Başkanı; b) TKİ İşletme Dairesi Başkanı,asli kusurludur” (10).TKİ katliamın meydana geldiği kömür ocaklarıdahil çok sayıda kömür ocağını rödovans (kiralama)ve hizmet alımı yöntemleriyle özel sektöredevrederek çalışma koşullarının ve iş güvenliğininkötüleşmesinde birinci derecede rol oynamıştır.TKİ yeraltı maden işletmeciliğinin neredeysetamamını rödovans ve hizmet alımı yoluyla özelsektöre devretmiştir. 2013 yılı verilerine göre satılabilir7,1 milyon ton kömürün 4,7 milyon tonurödovans karşılığı ve 2,2 milyon tonu ise hizmetalımı yoluyla üretilmiştir. Rödovansın payı %66’ya,hizmet alımının payı %31’e ulaşmıştır. TKİ’ninkendi imkânları ile çıkardığı yeraltı kömürü sadece%2-3 civarındadır (4). TKİ neredeyse kömür üretimindentümüyle çekilmiştir.TKİ’nin işçi sayısı, satışları ve kârlılığına ilişkinrakamlar gerçeği bütün çıplaklığı ile ortaya koymaktadır.1990’da 27 bin 800 işçinin çalıştığıTKİ’de 2013 itibariyle sadece 5159 personel çalışmaktadır.Buna karşılık hizmet alımı yoluyla çalışanpersonel sayısı 2000 yılında 5000 iken 2013yılında 17 bin 234’e yükselmiştir (Tablo 4). TKİkendi bünyesinde çalışan işçi sayısını hızlı birbiçimde düşürmüştür. Buna karşılık TKİ’ninkömür üretiminde bir düşüş söz konusu değildir.TKİ’nin satılabilir kömür üretimi son yirmi yılboyunca yıllık 30-35 milyon ton civarında seyretmektedir.Tablo-4: TKİ istihdam durumuYıl TKİ Hizmet Toplamalımı2000 17408 5000 224082001 16362 6500 228622002 14645 7000 216452003 12986 6500 194862004 12643 9000 216432005 11974 13000 249742006 11233 16000 272332007 10557 17000 275572008 9068 18000 270682009 8226 17500 263322010 8226 21000 292262011 7963 22000 299632012 6539 17200 237392013 5259 17234 22393Kaynak: TKİ 2013 raporu (4)Bu noktada sorulması gereken soru şudur:Nasıl oluyor da işçi sayısı 5-6 kat azalırken üretimaynı seviyede kalabilmektedir. Bunun yanıtı kömürüretimin özel sektör aracılığıyla (rödovans ve hizmetalımı) yaptırılmasıdır. TKİ kömür çıkarmamış,çıkarttırmıştır. Nitekim bu özelleştirme ve taşeronlaştırmasüreci sonucunda TKİ’nin kârlılığındapatlama yaşanmıştır. 1990 yılında 200 milyon zararaçıklayan TKİ 2012’de 860 milyon kar etmiştir(4). Kömür çıkarma ihalelerini alan şirketlerin dehallerinden memnun oldukları açık.Cinayet seyircisi olarak devletDevletin sorumluluğu sadece makro politikalarlasınırlı değildir. Devletin bir diğer sorumluğuçalışma hayatının denetimi konusunda ortaya çıkmaktadır.Madenlerin denetimi konusunda ikibakanlık sorumludur: Çalışma ve Sosyal GüvenlikBakanlığı ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı.Çalışma hayatının denetiminden devlet sorumludur,kamu bu görevden kaçınamaz ve bunu devredemez.Devlet, bütün yurttaşlar gibi işçilerin decan güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. İşçilerçalışma hukuku açısından özel olarak korunmasıgereken kesimdir. Ancak çalışma hayatının denetimikonusunda tam bir sefalet yaşanmaktadır.Öncelikle 1,5 milyondan fazla işyerinin (11) denetimiiçin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıbünyesinde 585 yetkili iş müfettişi olmak üzereyardımcılarıyla birlikte 1034 iş müfettişi görev yapmaktadır(12). Çalışma hayatının etkin denetimibu kadar sınırlı müfettişle mümkün değildir. 260bin polisin olduğu bir ülkede bir kaç yüz iş müfettişininvarlığı devletin önceliği ve niteliği konusundabir fikir vermektedir. Öte yandan denetimkonusunda işverenlere getirilen yükümlülüklerişlevsiz kalmaktadır. İşverenlerin çalıştırdıklarıişyeri hekimleri, iş güvenliği mühendisleri veuzmanları, işletmenin ücretli çalışanıdır. İşverenebağımlı, iş güvencesi olmayan bu çalışanların etkinbir denetim yapması ve bunu raporlaştırmasıimkânsızdır.Devletin denetime ilişkin zafiyet ve aymazlığıSoma katliamında son derece nettir. Çalışma veSosyal Güvenlik Bakanı söz konusu madenin son 2yılda 16 kez denetlendiğini açıkladı (13). 16 denetimerağmen yaşanan facia nasıl izah edilecek?Madenlerin denetimi konusunda gündeme getiril-7Temmuz-Aralık 2013