49-50

türk tabipleri birliðim e s l e k i s a ð l ý k v e g ü v e n l i k d e r g i s i%7-%20 arasında seyretmektedir. Tablo 1’de görüleceğigibi tüm kârlılık oranları açısından madenciliksektörü açık ara öndedir. Madencilik sektörününyüksek kârlılığını 500 büyük şirket açısındanda izlemek mümkündür. Türkiye'nin 500 BüyükSanayi Kuruluşu araştırmasına göre, 2010 yılınınen kârlı sektörleri madencilik ve elektrik olmuştur(2). İSO’nun 500 büyük şirket 2012 sonuçlarınagöre de madencilik şirketlerinin brüt kârlılığıoldukça yüksek seyretmiştir. 500 büyük şirket içindeyer alan özel madencilik şirketlerinin brüt kârlılığı%38 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde500 büyük şirketin genel brüt kârlılığının %8 civarındaolduğu dikkate alınırsa madenciliğin nasılkârlı ve iştah kabartan bir sektör olduğu görülecektir(3).Öte yandan gerek termik santraller ve gereksebedava dağıtılan kömür nedeniyle kömürün enbüyük müşterisi devlettir. Devlet kömür üretimialanından çekilmekte ancak kömürü satın almaktadır.Özellikle devletin bedava dağıttığı kömürünson yıllarda kayda değer bir artış gösterdiği görülmektedir.Devlet 2 milyona yakın aileye Sosyal YardımlarGenel Müdürlüğü aracılığıyla her yıl bedavakömür dağıtmaktadır. Bedeli hazine tarafındankarşılanan dağıtılan kömür tutarı TKİ’nin toplamsatışının %30’una karşılık gelmektedir (4). Hükümetinbedava dağıttığı kömürün dolaylı maliyetiözel kömür şirketlerinde çalışan işçilere yüklenmektedir.Tablo-2: Devletin bedava dağıttığı kömürYıllar Yararlanan Dağıtılan DağıtılanAile Kömür Kömür(Bin Ton) (Milyon TL)2003 1085511 663 892004 1490301 1057 1642005 1490301 1319 2292006 1754509 1262 2412007 1859687 1472 3172008 2057146 1628 4332009 2227066 1936 5582010 2076112 1522 4322011 2028259 2207 6542012 2018845 2159 7452013 2068591 2046 731Ortalama Toplam Toplam1866065 17260 4595Kaynak: TKİ 2013 raporu, s. 53 (4)İşveren tüzel kişilik olarak sorumludurİşveren tüzel kişilik olarak, şirket olarak katliamdansorumludur. Bu sorumluluk alt düzey teknisyenve mühendislere, İş Yasasında tanımlananişveren vekillerine yıkılamaz. İş organizasyonundan,şirket politikalarından, yatırımlarından, işçisağlığı ve iş güvenliği harcamalarından şirket tüzelkişilik olarak sorumludur. Soma’da “dayıbaşı” sistemiolarak adlandırılan taşeron sistemi, prime dayalıüretim cinayete davetiye çıkarmaktadır. Prim sistemlerinintümü işçinin sağlık ve güvenliğini tehlikeyeatar. İşçi ana ücret yetersiz olduğu için üretimiartırarak prim almaya çalışır. Madencilikteprim, parça başı üretim sisteminin uygulanması isedaha da vahimdir. Öte yandan işçilere yeterli eğitimverilmemesi, mevzuatın öngördüğü işçi sağlığıve iş güvenliği önlemlerinin alınmamış olması şirketyönetimin sorumluluğunu ortaya koymaktadır.Çalışma mevzuatı açıktır. İşverenin işçiye yöneliken önemli borcu işçiyi koruma borcudur. 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın 4 ve 5.Maddelerine göre, işveren her türlü tedbiri, sonteknolojiyi kullanarak ve riskleri öngörerek almakzorundadır. Ölmemesi gereken işçiler ölmüşse,olmaması gereken kaza olmuşsa, yangından kaçmasıgereken işçiler kaçamamışsa işveren bütün busonuçları öngörmediği, önlem almadığı veya özensizdavrandığı için suçludur. Bu noktada Soma veErmenek katliamlarının mevzuat eksikliğindenkaynaklandığı söylemek mümkün değildir.Soma katliamı bireysel olarak işlenmiş sadeceteknik tedbirsizliklere dayalı ve mevzuat yetersizliğisonucu ortaya çıkan bir suç değil, işçilerin hayatınıkorumakla yükümlü devletin ve işçilerin hayatınıkorumakla yükümlü işverenin işbirliği halindeve organize bir biçimde işledikleri sosyal, siyasal veiktisadi arka planı olan bir cinayettir.Madenciliğin fıtratında artık ölüm yokSoma katliamının ardından tekrar “fıtrat” tartışmalarıgündeme geldi. Cinayetin gerçek nedenleriniperdelemek için “eski hikâye” yeniden dolaşımasokuldu: Tevekkül ve fıtrat. Soma katliamınınardından Başbakan Erdoğan Soma’ya yaptığıziyaret sırasında “Bunlar olağan şeylerdir. Literatürdeiş kazası denilen bir olay vardır. Bunun yapısında,fıtratında bunlar var. Hiç kaza olmayacakdiye bir şey yok” dedi Başbakan bu iddiasını kanıt-5Temmuz-Aralık 2013