Blómleg búseta og þróun þjónustu

1
KAFLI I
INNGANGUR
Á undanförnum árum hefur eldra fólki fjölgað hlutfallslega á Íslandi. Meðalævi hefur
lengst og heilsa þeirra sem komnir eru á efri ár batnað. Á síðastliðnum fimm árum hefur fólki
sem er eldra en 67 ára fjölgað um 4000 eða úr rúmum 10% í 11% allra landsmanna. Búist er
við að þessi þróun haldi áfram og árið 2050 verði einstaklingar 67 ára og eldri um 23% af
þjóðinni (Hagstofa Íslands, 2012). Fjölgun aldraðra kallar á aukna þjónustu við þennan
samfélagshóp, ekki síst þjónustu iðjuþjálfa. Iðjuþjálfar leggja áherslu á að efla færni fólks við
iðju sem er því mikilvæg í daglegu lífi (Ingibjörg S. Ásgeirsdóttir og Eygló Daníelsdóttir,
2011). Nú er í undirbúningi að flytja ábyrgð á þjónustu við aldraðra frá ríki til sveitarfélaga og
stefnt er að því að sú tilfærsla verði árið 2015 (Bolli Þór Bollason, 2013). Eitt af
meginmarkmiðum með tilfærslunni er að tryggja öldruðum góða þjónustu og auka möguleika
á að laga hana að þörfum hvers og eins (Velferðarráðuneytið, 2012).
Rannsóknir hafa verið gerðar um viðhorf, óskir og þarfir eldra fólks í þéttbýli til
þjónustu en minna hefur verið um samskonar rannsóknir í í dreifbýli. Rannsóknir sem hafa
verið gerðar meðal íbúa í dreifbýli sýna að íbúar á dreifðu svæði hafa m.a. ekki sama úrval af
tómstundaiðju, búa við meiri einangrun og hindranir úr umhverfinu. Aldraðir sem búa í
dreifbýli eru einnig mun líklegri til að taka þátt í líkamlega erfiðri vinnu en þeir sem búa í
þéttbýli, jafnvel eftir að þeir eru hættir launaðri vinnu (Arnadottir, Gunnarsdottir og Lundin-
Olsson, 2009).
Hugmyndin að rannsókninni sem hér er kynnt kviknaði þegar félagsmálanefnd
Eyjafjarðarsveitar leitaði til iðjuþjálfunarfræðideildar Háskólans á Akureyri og óskaði eftir
samstarfi um könnun á þjónustu og búsetuúrræðum í sveitarfélaginu. Nefndin hugar að
framtíðarstefnumótun og vantar gögn um viðhorf, óskir og þarfir aldraðra íbúa
sveitarfélagsins til að taka mið af við þá vinnu. Rannsakendur hafa verið búsettir víðs vegar