Blómleg búseta og þróun þjónustu

31
Siðfræðilegir þættir
Siðfræðilegar skyldur fylgja því að gera rannsókn og liggja fjórar höfuðreglur til
grundvallar í siðfræði heilbrigðisgreina: Sjálfræðisreglan, skaðleysisreglan, velgjörðarreglan
og réttlætisreglan. Með reglunum á að koma í veg fyrir óþarfa þjáningu eða skaða þátttakenda
og gæta þess að þeim sé ekki mismunað. Sjálfræðisreglan kveður á um að einstaklingurinn
þurfi að vera upplýstur um markmið rannsóknarinnar og er því krafa um upplýst og óþvingað
samþykki. Mikilvægt er að þátttakandinn viti tilgang rannsóknarinnar og hvað felist í
þátttökunni. Skaðleysisreglan kemur inn á að þátttaka megi ekki fela í sér ónauðsynlega
áhættu fyrir þátttakendur og heilbrigðisstarfsfólk skuli forðast að valda skaða við rannsóknir.
Velgjörðarreglan tryggir að aðeins séu framkvæmdar rannsóknir sem hafa sennilegan hagnað
fyrir mannkynið og að valdar séu leiðir sem færa minnstar fórnir. Markmið með
réttlætisreglunni er að allir fái það sem þeir eiga skilið og ávinningur rannsóknarinnar skili sér
áfram. Mikilvægt er að rannsakendur sýni þátttakendum virðingu, gæti trúnaðar og séu
heiðarlegir (Sigurður Kristinsson, 2003).
Tekið var mið af þessum reglum við gerð rannsóknarinnar. Áður en gagnasöfnun
hófst var öllum fyrirhuguðum þátttakendum sent kynningarbréf eins og áður hefur verið nefnt
um efni spurningalistans og með því var þátttakendum gefið ráðrúm til að ákveða hvort þeir
vildu taka þátt. Í upphafi allra símtala var fengið samþykki þátttakenda. Vinnsla
persónuupplýsinga er tilkynningarskyld (Persónuvernd, e.d.) og var rannsóknin tilkynnt til
Persónuverndar (sjá fylgiskjal C).
Gera þarf persónuupplýsingar órekjanlegar og eyða frumgögnum að rannsókn
lokinni (Persónuvernd, e.d.). Þessum reglum verður fylgt í gegnum rannsóknina. Þar sem
viðfangsefni rannsóknarinnar beinast ekki beint að heilsu þátttakenda var ekki þörf á að sækja
um leyfi til Vísindasiðanefndar (Lög um gagnagrunn á heilbrigðissviði, nr. 139/1998).