05.01.2015 Views

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ayaa loo isticmaalay tan iyo markii la aqbalay Baaqa<br />

difaacayaasha xuquuqda aadanaha sanadkii 1998.<br />

Xilligaas hortiis waxaa sida badan la adeegsan jiray<br />

ereyada kala ah “u ololeeye”, “xirfadle”, “shaqaale”<br />

ama “dabagale” xuquuqda aadanaha. Ereyga<br />

“difaace xuquuqda aadanaha” ayaa hadda loo arkay<br />

inuu yahay ereyga ugu habboon uguna waxtarsan.<br />

Tusaaleyaasha sida caadiga ah laga bixiyo howlaha<br />

difaacayaasha xuquuqda aadanaha ayaa aheyn<br />

kuwa hal meel lagu soo wada koobi karo. Tijaabada<br />

muhimka ahi waxey tahay in q<strong>of</strong>ku uu difaacayo<br />

xuquuqda aadanaha iyo in kale.<br />

(C) Sida uu gobolku u abbaarayo hirgalinta<br />

Baaqa.<br />

Masuulka xilka u haya QM ayaa markasta soo<br />

b<strong>and</strong>higayey baahida loo qabo in hirgalinta Baaqa<br />

QM uu yeesho abbaare goboleed ayadoo tani<br />

aheyd farriinta Marwo Hila Jilani u soo gudbineysay<br />

kalfadhigii Golaha <strong>Xuquuqda</strong> Aadanha iyo Dadyowga<br />

ee Afrikaanka ee lagu qabtay Pretoria bishii May<br />

2002. Jawaabo dhiirrigalin muujinaya ayaa ka yimid<br />

dhinaca Ameerika, Midowga Yurub (MY) iyo Afrika.<br />

Waxey caqabadi ka jirtaa Bariga Dhexe iyo Aasiya oo<br />

aan laheyn gole goboleed oo kuwaas la mid ah.<br />

Ayadoo la hirgalinayo abbaarahan ayaa Marwo<br />

Margaret Sekaggya iyo dhiggeeda Marwo Reine<br />

Alapini-Gansou ee Golaha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong><br />

iyo Dadyowga Afrika (eeg hoos) si wadajir ah u<br />

booqdeen Togo sanadkii 2008. Ergeyga Gaarka ah ee<br />

Qaramada Midoobay iyo kan Afrika ayaa si wadajir<br />

ah u soo saaray war saxaafadeed. Dhaqamadaan<br />

ayaa siinaya muuqaal iyo culeys weyn talooyinka<br />

ey soo jeediyaan, ayada oo ey socdaan dadaal lagu<br />

dhiirrigalinayo iskaashi baallaaran oo dhexmara<br />

hababka gaarka ah ee QM iyo kan Afrikaanka.<br />

(D) Xiriirada lala yeelanayo difaacayaasha<br />

xuquuqda aadanaha<br />

Ugu horreyntii, Ergeyga Gaarka ahi ayaa ku<br />

dadaaleysa sidii ey xiriir ula yeelan laheyd<br />

difaacayaasha xuquuqda aadanaha ayadoo:<br />

Diyaar u ah helitaanka warar ka imaanaya<br />

difaacayaasha, oo ey ku jiraan eedeymo la<br />

xiriira xadgudubyo loo geystay xuquuqdooda<br />

aadanaha ayadoo u isticmaaleysa wararkaan<br />

sidii loo muujin lahaa walaacyo lala soo qaadayo<br />

Dowladaha;<br />

Si joogto ah ugu qeybgashaa dhacdooyinka<br />

qaramada, gobollada iyo kuwa dowliga ah ee<br />

la xiriira xuquuqda aadanaha (sida mid ka mid<br />

ah saddaxda kalfadhi ee Golaha <strong>Xuquuqda</strong><br />

<strong>Aadanaha</strong> ee sanad kasta la qabto), kuwaas oo<br />

siinaya fursado ey kula kulanto difaacayaasha ka<br />

kala imaanaya dunida daafaheed.<br />

(E) Xiriirada lala yeelanayo Dowladaha<br />

Ergeyga Gaarka ah ayaa dowladaha la yeelaneysa<br />

xiriiro joogto ah kuwaas oo ka dhacaya kalfadhiyada<br />

Golaha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> ee Geneva iyo<br />

Golaha Guud ee New York kuwaas oo muddada<br />

ey socdaan Ergeyga Gaarka ahi dowladaha u soo<br />

jeedineyso warbixin sanadeedka, kana jawaabeyso<br />

su’aalahooda ayadoo si gooni ah ula kulmi karta<br />

wufuudda Dowladaha ka kala socda si ey ugala<br />

hadasho arrimaha uu walaac ka jiro, oo ey ka mid<br />

yihiin kiisas gaar ah. Ergeyga Gaarka ah ayaa xiriiro<br />

hoose oo laba dhinacle ah la yeelata Dowladaha<br />

kuwaas oo loo marayo kulammo ama qoraallo<br />

Ergeygu u adeegsaneyso si ey ugala hadasho arrimo<br />

uu si gaar ah walaac uga jiro iyo si ey taageero uga<br />

hesho dowladda. Waxaa tusaale ahaan loo soo<br />

qaadan karaa marka xal loo raadinayo kiis, ama<br />

marka ey rabto in ey hesho martiqaad ey dalka ku<br />

booqaneyso.<br />

(F) Xiriirada lala yeelanayo hey’adaha kale<br />

ee muhimka ah<br />

Ergeyga Gaarka ah ayaa sanadka gudihiisa kulammo<br />

la yeelata hey’ado kale oo tiro badan oo muhimmad<br />

u leh gudashada xilkeeda iyo howlaheeda, kuwaas<br />

oo ey ka mid yihiin baarlamaannada qaramada, urur<br />

goboleedyada dowladaha ka dhaxeeya, iyo kooxo<br />

dowlado ah oo ku ballanqaaday in ey wanaajinayaan<br />

doorka iyo xaaladda ey ku sugan yihiin difaacayaasha<br />

xuquuqda aadanaha.<br />

(G) Kiisas gooni-gooni ah<br />

Ergeyga Gaarka ah ayaa ku soo qaada Dowladaha<br />

ey quseyso kiisas gooni-gooni ah oo la xiriira<br />

xadgudubyo loo geystay xuquuqda aadanaha<br />

ee difaacayaasha xuquuqda aadanaha. Wararka<br />

kiisaskaan ayaa laga helaa ilo kala duwan oo ey ka<br />

mid yihiin hey’adaha Dowladda, ururada samafalka,<br />

hey’adaha Qaramada Midoobay, warbaahinta iyo<br />

shaqsiyaadka difaaca xuquuqda aadanaha.<br />

Ergeyga Gaarka ah ayaa, marka uu war yimaado,<br />

ugu horreyntiiba eegta in arrintaasi hoos imaaneyso<br />

xilkeeda. Waxaa marka labaad la sameeyaa dadaal<br />

kasta oo lagu ogaanayo sida ey xaqiiqada ugu<br />

dhowdahay eedeynta loo nisbeynayo xadgudubka<br />

loo geystay xuquuqda aadanaha iyo sida loogu<br />

kalsoonaan karo ilaha wararkaas laga helay. Waxaa<br />

mar saddaxaadka Ergeyga Gaarka ahi la sameysaa<br />

6<br />

<strong>Difaaca</strong> <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay <strong>Difaaca</strong>yaasha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> | Caddadka 2aad

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!