Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...
Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...
Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
sida aadka ah u daneyn jiray mashruuca ama kooxda<br />
uu xeyndaab isku wareejiyo illaa uu gaaro heer<br />
uusan waxba kala jecleyn.<br />
Xiiqsanaan niyadeed, maskaxeed iyo jireed<br />
Dereen kalmo-la’aan iyo rajo-beel<br />
Dareen marnaansho<br />
Astaamo jireed: madax xanuun, tabardarro,<br />
tognaasho, qoor iyo dhabar xanuun, calool<br />
xanuun, miisaanka oo kordha, u adkaysiga<br />
cudurrada oo yaraada, hurdo xumo<br />
Astaamaha niyadda: niyadjab, kaalmo-la’aan,<br />
rajo-beel (“dhimashaa ii dhaantay”)<br />
Astaamaha maskaxeed: si xun wax u arag, adadeeg<br />
iyo ka fogaasho la xiriiridda dadka, shaki<br />
badan oo gala halkii arxanka.<br />
Sida waayo-aragnimada uur-ku-taallo kasta oo kale<br />
ayaa dadku u janjeeraan in ey sameystaan farsamo<br />
difaac si loola tacaalo. Qaar ayaa ka caafimaad<br />
badan kuwa kale. Difaacyada aan caafimaadka<br />
laheyn waxaa ka mid ah inkiraad iyo aamindarro,<br />
waxayna keentaa: “xukuumadda ayaa cadowga ah”,<br />
adigoo is dhiga meesha dhiibbanaha ama q<strong>of</strong>ka<br />
wax weeraraya, kalajabin: kaalmeeye/cadow; “ama<br />
waa nala jirtaa ama waa naga soo horjeeddaa”,<br />
iyo yareysi: “wax yar oo jirdil ah un...” Difaacyada<br />
waxtarka leh ayaa waxaa ka mid ah waxyaabaha<br />
qosolka leh iyo adigoo tamartaada dhanka<br />
wanaagsan u weeciya (ka qaybgalka howl wax- soosaar<br />
leh ama farshaxan).<br />
Ka-hortagga iyo Ka-soo-Kabashada<br />
Basbeelka<br />
JOOJI INKIRAADDA. Dhageyso xikmadda<br />
jirkaaga. Billaaw in adigoo xur ah aad qirato<br />
kurbooyinka iyo cadaadiska muuqda jir ahaan,<br />
maskax ahaan, ama niyaad ahaanba.<br />
JOOJI GOONI ISU SOOCIDDA. Wax walba ha<br />
qaban adigoo kaligaa ah! Samee ama cusboonee<br />
xiriir dhow oo aad la yeelato saaxiibbo iyo kuwa<br />
aad jeceshahay. U dhawaanshahu ma keeno oo<br />
kaliya inaad meel dhow wax ka aragto, waxuu<br />
kaloo ka hortagaa isku buuqidda iyo niyadjabka.<br />
BADDAL DURUUFAHA AAD KU SUGANTAHAY.<br />
Haddii shaqadaada, xiriiradaada, xaaladda aad<br />
ku sugan tahay, ama q<strong>of</strong> uu hoos kuu sii jiidayo,<br />
isku day inaad duruufaha baddasho, ama haddii<br />
ey lagama maarmaan noqto, aad ka tagto.<br />
YAREE CAADAADISKA NOLOSHAADA KA JIRA. U<br />
fiirso meelaha ama dhinacyada kaaga baahan u<br />
dhugyeelasho xad-dhaaf ah kana howlgal sidii<br />
aad u yareyn laheyd cadaadiskaas.<br />
JOOJI KOOL-KOOLINTA FARAHA BADAN. Haddii<br />
aad si joogto ah u qaaddo mashaakilka iyo<br />
masuuliyadaha dad kale, baro inaad si sharaf<br />
leh faraha ugala baxdo. Isku day inaad adigu<br />
naftaada u hesho kool-koolin.<br />
BARO INAAD TIRAAHDO “MAYA”. Waxaad<br />
kaalmeyneysaa yareynta cadaadiska hadii aad<br />
naftaada u hadasho. Tani micnaheedu waxuu<br />
yahay inaad diiddo codsiyaal kale ama dalabaad<br />
la xiriira waqtigaaga iyo dareenkaaga.<br />
BILLAAW INAAD DIB U NOQOTO IYO INAAD<br />
GOYSO. Baro inaad q<strong>of</strong> kale u xilsaarto arrimaha<br />
la xiriira shaqada, guriga iyo saaxiibbada.<br />
Markaan, goysmada micnaheedu waxuu yahay<br />
adigoo badbaadinaya noloshaada.<br />
DIB-U-QIIMEYN KU SAMEE QIYAMKAAGA.<br />
Isku day inaad ka soocdo qiyamka micnaha<br />
kuu leh kuwa ku-meel-gaarka ah iyo kuwa<br />
waqtigoodu kooban yahay, kuwa muhimka ah<br />
kuwa aan muhimka aheyn. Waxaad sidaas ku<br />
keydsaneysaa tamar iyo waqti, billaawna inaad<br />
dareento mid meel dhexe jooga.<br />
BARO XOWLIGA AAD U YEELEYSO NOLOSHAADA.<br />
Isku day inaad nolosho xakameyso. Tamarta<br />
aad heysato waa koobantahay. Hubso waxa<br />
laga rabo iyo waxa lagama maarmaanka u ah<br />
noloshaada, dabadeedna billaaw sidii aad isgu<br />
miisaami laheyd shaqada iyo jaceylka, raaxada<br />
iyo nasashada.<br />
KA TAXADDAR JIRKAAGA. Ha u goyn cuntada,<br />
ha ku dhibin naftaada cunto qallafsan, ha<br />
ismoogeysiin baahida aad u qabto hurdada,<br />
hana jabin ballamada dhaqtarka. Isdaryeel<br />
dhinaca nafaqada.<br />
YAREE WALAACA IYO WALBAHAARKA. Isku<br />
day inaad walaaca quraafaadka ah si aad ah u<br />
yareyso – waxuu baddalayo ma jirto. Waxaad<br />
si wanaagsan xaladdaada wax ugu qaban karta<br />
haddii aad waqti yar ku qarash gareyso walaaca,<br />
waqti badana wax ka qabashada baahidaada<br />
dhabta ah.<br />
KAFTANKAAGA SII WAD. Ku billaaw inaad<br />
marar farxad iyo raynrayn leh noloshada soo<br />
dhexgaliso. Dad aad u tiro yar ayuu basbeelku ku<br />
dhacaa marka ay faraxasan yihiin.<br />
<strong>Difaaca</strong> <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay <strong>Difaaca</strong>yaasha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> | Caddadka 2aad<br />
29