Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

aamus (circles of silence) qariyaan xaqiiqada
bulshada;
Ey shaqaaqo abaabulan iyo dagaal waxyeello
u geystaan shaqsiyaad iyo qoysaskooda iyo
isku-xirada uu qofku leeyahay, iyo sidoo kale
bulshooyinka ey ka tirsan yihiin.
Inkiraad ayaa noqota farsamada difaac ee ugu
muhimsan oo uu isticmaalo shaqsigu, qoysku iyo
bulshada dhammaanteed. Waxey u shaqeysaa sida
soo socta, ayadoo abuureysa waxa uu Martin-Baro
ku magacaabay wareegyo aamus:
Marka laga eego heer shaqsiyadeed, badbaadaha:
Ayaa wayo-aragnimada cabburiya – ma rabo
inuu xusuuxto.
Ayaa raba inuu ka difaaco kuwa kale dhacdada
xanuunka leh – ma rabo inuu u soo bandhigo
foolxumada waayo-aragnimadiisa.
Ma filayo in la fahmo ama la rumeysto –
waa adagtahay in mararka qaar la fahmo
cadowtinimada dadka ka dhaxeyn karta,
ayadoo marar badan sheekooyinka jirdilku
ey u muuqan karaan la-yaab iyo wax aan la
rumeysan karin. Badanaaba tani waa arrin uu si
ula-kac ah ugu sameeyo qofka fulinaaya – inuu
sameeyo wax argagax badan oo ka hadalkeedu
uu keenayo inaan la rumeysan. Sidoo kale,
waxaa dhaqammada qaarkood ka jira in
waayo-argnimooyinka qaarkood ay si aad ah u
adagtahay in la soo hadal qaado, gaar ahaan
marka la eego shaqaaqada la xiriirta galmoodka
iyo jinsiga. Ma ahan waxaan caadi aheyn
in dhibbanayaasha dusha laga saaro eeddii
dhacday mararka qaarna la go’doomiyo amaba
la dilo ayadoo la leeyahay sharaftii reerka ayey
meel uga dhaceen.
Ma doonayo in qoka jirdilka geestay uu awood
siiyo, tani waxey imaan karta haddii uu qirto uurku-taallooyinka
ku dhacay – wey adagtahay in la
qirto in waayo-aragnimada uur-ku-taallooyinku
ey sababeen waxyeello aan la daaweyn karin.
Waxey kaloo tahay farsamo difaac ee dadka u
oggolaaneysa in ey helaan wax u eg nolol caadi
ah, laakin qarashkeeda dhabta ah uu yahay in
lagu shaqeeyo adigoo xanuunsan.
Marka laga eego dhinaca qoyska, xubnaha ugu dhow
ayaa:
Raba in ey difaacaan kuwa ey jecelyihiin – si
aan loo keenin xasuus xanuun badan iyo si loo
dhiirrigalyo horumarinta nolol caadi ah.
Marna kama hadlaan waayo-aragnimada uurku-taallooyinka
leh – waxey kaloo muujin kartaa
dareen dambiillenimo ee dhinaca qoyska, in
ey ahaayeen kuwa aan laheyn awood ey uga
hortagaan in ey tani dhacdo.
Iska go’doominaya qaraabada kale, saaxiibbada,
adeegyada wax caawiya, iwm. – ma ahan wax
aan caadi aheyn in ey lunto sidii loo aamini
lahaa dadka kale. Sidoo kale, waxaa dhici karta
in uur-ku-taallada lagu hayo gudaha qoyska
oo ey ku adkaato marba marka ka dambeysa
in ey gaarto dadka kale (oo qudhoodu aanan
degganeyn amaba aad u baqanaya).
Raba in ey horay u socdaan iyo in ey illoobaan
dhacdada uur-ku-taallada leh – muhimadda in la
badbaaday ayaa wax walba ka weyn.
Marka laga eego dhinaca heerka bulshada iyo
hey’adaha, dadka ayaa:
Doorta in ey inkiraan – mar kale, waa adagtahay
in la maleeyo in qof uu ku dhex noolyahay meel
waxa sidaan ahi ay ka dhacayaan.
Dareema in la cabsigaliyey kana baqda in ey wax
ka qabtaan – waxey dadku isku mashquuliyaan
sidii ey u badbadi lahaayeen iyo sidii ey u difaaci
lahaayeen qoysasooda.
Dareema in eysan awood u laheyn in ey kaalmo
bixiyaan ama ey duruufaha wax ka baddalaan
– mashaakilka ayaa u muuqan kara mid aad u
weyn, si aad ah ayey u adadgtahay in wax laga
qabto, cabsida ayaa aad u weyn.
Eedeeya dhibbaneyaasha – waxaa badanaaba
la eedeeyaa waxuu horay u sameyn jiray qofka
badbaaday. Waxaa dhici karta in badbaadaha
lagu eedeeyo inuu ku dhacay dhowrista amniga
iyo ilaalinta qoyska.
Rabin inuu ka walaaco “arrimo ka baxsan” –
iskoobidda ayaa badanaaba waxey jawaab u
tahay mashaakil ballaaran, gaar ahaan marka ey
koox gooni ah si dadban u dareento.
Wareegyo Taageero (Circles of support)
Haddii aan fahamnay sida ey uur-ku-taallo
bulshada uga soo dhex baxdo ayaa hadda waxaan
u gudbeynaa sidii aan wax uga qaban laheyn. Isla
qaabka uu Martin-Baro ku fasiray dhaqdhaqaaqa
uur-ku-taallada (Wareegyo Aamus) ayaa la
dabbaqi karaa si uu u noqdo saldhig abbaare oo si
wanaagsan loo dhaqangalin karo. Waxaa hadda lagu
magacaabaa Wareegyo Taageero (oo markii hore loo
Difaaca Xuquuqda Aadanaha: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay Difaacayaasha Xuquuqda Aadanaha | Caddadka 2aad
23