05.01.2015 Views

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

oo loogu soo shubo deeqaha ama iibsiga qalab.<br />

Shuruudaha loo baahanyahay si loo socodsiiyo urur<br />

ayaa markasta aan aheyn kuwa ey buuxin karaan<br />

dadka ololeeya, haddana helitaanka tababbar ayaa<br />

waxaa ciriirigalinaya takoorka ku saleysan jihada<br />

galmoodkooda iyo/ama aqoonsiga jinsigooda oo<br />

marka ugu horreysaba ka dhigay lagama maarmaan<br />

ololeyntooda.<br />

Qeybsanaanta ka dhaxeeysa dadka u ololeeya<br />

LGBTI iyo iska-hormaad dhexdooda ah oo ku<br />

saabsan arrimaha mudnaanta leh iyo hababka la<br />

adeegsanayo si loo hormariyo xuquuqda LGBTI ayaa<br />

weeqiya hufnaantooda. 52 Waxaa sidaas darteed<br />

lagama maarmaan ah in dadka u ololeeya LGBTI laga<br />

caawiyo xallinta khilaafaadka iyo sameysiga qorshe<br />

xeeladeysan si ey meel isugu geeyaan dadaalkooda<br />

iyo xooggooda si ay wax uga qabtaan caqabadaha<br />

imminka soo foodsaaray dadka galmood ahaan laga<br />

tirada badan yahay. Caqabado dheeraad ah ayaa<br />

dhaqdhaqaaqa gudahiisa ka dhalanaya kuwaas<br />

oo ku imaanaya is-aamindarro, khiyaamo iyo kutakrifal<br />

awoodeed kuwaas oo ka dhashay gees-uriixa<br />

fog ee dhinaca bulshada iyo dhaqaalaha iyo<br />

sidoo kale jiritaan la’aanta fursado oo ku qasbaya in<br />

badankoodu ey badbaadintooda shaqsiyadeed ka<br />

horumariyaan halganka ballaaran, ayadoo waliba ey<br />

jirto saameynta xun oo dhaqanka deeq-bixiyeyaasha<br />

ku reebeen. Arrinka dambe, ayaa sida badan ku<br />

yimaada qaab cilmi-baaris aan dhammeystirneyn oo<br />

lagu qoondeeyo deeqaha, qiimeyn aan buuxin oo<br />

ku saabsan awoodda uu shaqsigu u leeyahay in uu<br />

wax ku maareeyo, iyo sidoo kale filasho aan caqligal<br />

aheyn oo la xiriirta natiijooyinka iyo diiwaangalinta<br />

marka loo fiiriyo awoodda ururada. Arrimahaan<br />

ayaa sida kaliya oo wax looga qaban karo ey tahay<br />

wadaxaajood dheer oo dhexmara dhammaan<br />

dadka ey quseyso, si loo xoojiyo awoodda uu<br />

dhaqdhaqaaqa wax uga qaban karo caqabadaha<br />

buuraha ah ee ayaga ka baxsan.<br />

Jiritaanla’aanta kaalmo ka timaada ururada<br />

xuquuqda aadanaha ee soo jireenka ah ayaa lagu<br />

fasiri karaa mid la xiriirta nidaamka qaanuuneed ee<br />

cadaadiska ku dhisan iyo ra’yiga dadweynaha ee<br />

hadda jira sida uu ugu arko in ey tahay sharcidarro<br />

in dadka isku jinsiga ahi isku galmoodaan.<br />

<strong>Difaaca</strong>yaasha xuquuqda aadanaha ee soo jireenka<br />

ah badankood ayaa ka baqa cadaadis uga yimaada<br />

dowladda marka ey difaacayaan xuquuqda dadka<br />

galmood ahaan laga tiro badanyahay. Waxaa taas sii<br />

dheer, in badanaaba xuquuqda LGBTI aan loo tixgalin<br />

kuwa ansax ah oo qiimo leh, taasoo badanaaba ku<br />

52 Urgent Action Fund for Women’s <strong>Human</strong> Rights (2005) LGBTI<br />

Organizing in <strong>East</strong> <strong>Africa</strong>: The True Test for <strong>Human</strong> Rights<br />

Defenders. http://www.urgentactionfund.org/documents/<br />

UAF-LGBTI%20REPORT%20FINAL.pdf<br />

saleysan jaahilnimo. Waxey tani si cad u jabineysa<br />

caalaminnimada xuquuqda aadanaha oo ey tahay<br />

in difaacayaasha xuquuqda aadanahu kaalmeeyaan<br />

haddii ey tahay in sidaas loo aqoonsado (eeg<br />

Gogoldhigga Baaqa QM ee DXA). Sidaas awgeed,<br />

ayaa mid ka mid ah howlaha ugu waaweyn ee dadka<br />

u ololeeya waxey tahay in ey qaddiyadooda ku<br />

qalqaaliyaan difaacayaasha xuquuqda aadanaha.<br />

Waxaa habboon, in tan loo maro ayadoo la<br />

raacayo abbaare ku saleysan xuquuq, oo hoosta<br />

ka xariiqaya qiyamka asaasiga ah ee sinnaanta iyo<br />

takoorla’aanta ee ku qoran halbeegyada saldhigyada<br />

dowliga ah oo ey ka mid yihiin Baaqa Caalamiga ee<br />

<strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> (UDHR), iyo Axdiga Afrikaanka<br />

ee <strong>Xuquuqda</strong> Adanaha iyo Dadyowga. Helitaanka<br />

kaalmada dhaqdhaqaaqa xuquuqda aadanaha ayaa<br />

lagama maarmaan u ah xoojinta codka dadka u<br />

ololeeya LGBTI iyo sumcadda qaddiyadooda marka<br />

ey abbaarayaan sharcidajiyayaasha iyo guud ahaan<br />

dadweynaha.<br />

Si ey isbaddal u helaan, waxaa dadka LGBTI u<br />

ololeeya u baahanyihiin in ey si xeeladeysan wax<br />

uga qabtaan caqabadha kor lagu xusay. Waxey<br />

dhawaanahaan ka heleen kaalmo dhaqdhaqaaqa<br />

xuquuqda aadanaha gudihiisa taasoo la xiriirta<br />

ololeha ey ugu jiraan sidii wax-kama-jiraan looga<br />

dhigi lahaa xeerarka iyo dhaqamada takoorka ku<br />

dhisan, inkastoo ey wali sii jiraan howlo badan oo<br />

wax-ka-qabasho u baahan.<br />

Ka sokow dhisidda iskaashi adag oo lala yeesho<br />

bulshada rayadka, waa in dadka u ololeeya LGBTI<br />

ey dhammeeeyaan jidadka uga furan hey’adaha<br />

dowliga ah, sida Qaramada Midoobay ama Golaha<br />

Afrikaanka ee <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> iyo Dadyowga.<br />

Nidaamka Qaramada Midoobay ee Hey’adaha<br />

Heshiiska 53 iyo Hababka Gaarka ah (Teaty Bodies<br />

<strong>and</strong> Special Procedures), 54 ayaa waxaa ku jira<br />

53 Hey’adaha Heshiiska ayaa ah guddiyo khabiiro ah oo loo<br />

dhisay in ey dabaggal ku sameeyaan sida dowladaha<br />

dhinacyada ah ugu hoggaansamaan farriimaha heshiisyad<br />

ey ka midka yihiin Heshiiska Dowliga ah ee <strong>Xuquuqda</strong><br />

Madaniga iyo Siyaasadda (ICCPR), Heshiiska Dowliga ah ee<br />

<strong>Xuquuqda</strong> Dhaqaalaha, Bulshada iyo Dhaqanka (ICESCR),<br />

Heshiiska Lidka ku ah Jirdilka, iyo Dhaqan Kasta oo Naxariisdarro<br />

ah, Lid ku ah Adminnimada ama Liidid ah ama Ciqaab<br />

ah, Heshiiska Reebbanaanta Qaab kasta ee Takoor Lid ku ah<br />

Haweenka, Heshiiska Reebbanaanta Qaab Kasta ee Midab<br />

Takoor, Heshiiska <strong>Xuquuqda</strong> Carruurta iyo Heshiiska Daryeelka<br />

<strong>Xuquuqda</strong> Dhammaan Shaqaalaha Muhaajirinta ah iyo<br />

Xubnaha Qoysaskooda.<br />

54 Hababka Gaarka ah ayaa ah khubaro Mowduuc iyo Dal oo<br />

uu magacaabay Guddiga <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> ee QM (oo<br />

hadda ah Golaha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> ee QM) oo eegaya<br />

xadgudubyo gaar ah ama xadgudubyo ka dhaca dalal/dhulal<br />

gaar ah. Waxaa loo nisbeyn karaa in ey yihiin “ergey gaar<br />

ah”, “wakiil gaar ah ee Xoghayaha Guud”, “khabiir madaxban-<br />

48<br />

<strong>Difaaca</strong> <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay <strong>Difaaca</strong>yaasha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> | Caddadka 2aad

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!