05.01.2015 Views

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Garashada baaxadda siyaasadeed, diimeed<br />

iyo dhaqameed – waayo-aragnimada uurku-taallada<br />

ayaa ah wax si aad ah ugu xiran<br />

shaqsiga. Ma jiraan laba q<strong>of</strong> oo isku si u<br />

dareema. Bogsashada ayaa sidoo kale u adkaan<br />

karta aydoo ku xiran siyaabaha kala duwan ee<br />

dunida loo arko, waxyaabaha kala duwan ee<br />

la rumeysan yahay, iyo awoodaha uu q<strong>of</strong>ku u<br />

leeyahay sida uu ula tacaalo.<br />

La qabsiga duruufaha isbaddalaya.<br />

Abbaare dhammeystiran – baahida badbaadaha<br />

ayaa dhinacyo badan leh. Ogsoonow in eysan<br />

aheyn arrin daawo kaliya ku saabsan, balse<br />

ey sidoo kale ula xiriirto arrimo nafsadeed iyo<br />

arrimo ruuxi ah. Tayada nolosha ayaa sidoo kale<br />

saameysa sida uu q<strong>of</strong>ku dib ugu soo kabanayo.<br />

Marka laga jawaabayo baahida badbaadaha,<br />

waxaa muhim ah in la siiyo adeegyo kala<br />

duwan, ha ahaadeen kuwa xirfadeed hase<br />

ahaadeen kuwa ey dadka degaanku saldhig u<br />

yihiin. Markaad dooneyso inaad wax ka qabato<br />

waayo-aragnimada aad adigu shaqsi ahaan ugu<br />

leedahay uur-ku-taallo waxaad u baahantahay<br />

inaad ogaato, kana faa’iideysato adeegyada iyo<br />

isku-xirada jira.<br />

Aamminaad, qarsoodi iyo xushmeyn ayaa si<br />

aad ah muhim ugu ah adiga iyo dadka aad la/u<br />

shaqeyso.<br />

Badbaadaha ayaa awooddu gacanta ugu jirtaa<br />

– ma ahan inaad awoodla’aan noqoto ama gees<br />

laguugu riixo uur-ku-taallada ku heysa darted.<br />

Kuwa aad caawineyso ayaa sidoo kale ah.<br />

Si taxaddar leh u samee su’aalaha wareysiga<br />

iyo qiimeynta aad ku shaqeyso maadaama<br />

muhimadda ey leeyihiin difaacayaasha<br />

xuquuqda aadanahu aad u weyntahay; waxa<br />

taas ugu wacanna ma ahan sida loo rumeysto oo<br />

kaliya balse waxaa u dheer in uur-ku-taalladu dib<br />

ugu dhacdo (adiga iyo q<strong>of</strong>ka aad caawineysaba).<br />

Dhageysi firfircoon – dhug u yeelo waxa uu<br />

q<strong>of</strong>ku kuu sheegayo. U dhuux sida ugu cad ee<br />

suurtogalka ah.<br />

Aamusnaan hal-abuur leh – waxaa mararka<br />

qaar wanaagsan in q<strong>of</strong> lala joogo un. Ma ahan<br />

lagama maarmaan in ey aamusnaantu noqoto<br />

meel meeran.<br />

U dhugyeelashada arrimaha keena in uur-kutaalladu<br />

dib u soo noqoto.<br />

Waxaan ku soo gunaanadeynaa in ey jiraan<br />

dokumentyaal tilmaan wanaagsan bixya oo caan ah<br />

oo barbar socda tiirarka Martin-Baro, kuwaas oo<br />

hey’ado badan shaaca ka qaadeen:<br />

Jirdilku waa arrin bulsho oo ballaaran, ma ahan<br />

arrin dhaqtareed oo kaliya<br />

Jirdilku ayaa mushkiladda ah, ma ahan dadka ka<br />

badbaada<br />

Waa in badbaadayaashu ey noqdaan<br />

maareeyayaasha dib u soo kabashadooda<br />

Mutadawciinta (xubnaha dadka degaanka) ayaa<br />

dadejiya isbaddalka<br />

Ubucda qiyamka caalamka (xuquuqda<br />

aadanaha) ayaa ah tiirar xoog leh<br />

U shaqeynta koox ahaan ayaa saldhig muhim ah<br />

Qeybta II<br />

Isku Daarashada Uur-ku-taallada iyo<br />

Basbeelka<br />

Waayo-aragnimada hey’adda Cordelia<br />

Foundation (oo wax yar laga baddaley aydoo<br />

fasax laga heysto Dr. Lilla Hardi, Cordelia<br />

Foundation, Hungry)<br />

<strong>Difaaca</strong>yaasha xuquuqda aadanaha ayaa badanaaba<br />

isku mar labo meel buuxiya. Waxey la shaqeyaan<br />

dhibbaneyaasha loo geysto xadgudubyada<br />

xuquuqda aadanaha ayagoo qudhoodu noqon kara<br />

dhibbaneyaasha xadgudubyada xuquuqda aadanaha<br />

– waxey hal mar isku noqon karaan dhibbaneyaal<br />

iyo kaalmeeyeyaal. Sidaas darteed, uur-ku-taallada<br />

tooska ah waxaa DXA u dheer oo ey la kulmi karaan<br />

waayo-aragnimada uur-ku-taallada macaamishooda.<br />

Sida dad kale oo ka shaqeeya howlo kurbo iyo khatar<br />

badan, ayaa DXA waxay khatar gooni ah ugu jiraan<br />

uur-ku-taallo la iska qaado iyo mid gacan labaad<br />

ah, naxariistii oo ka yaraata iyo basbeel. “Uur-kutaallada<br />

waa la isqabadsiiyaa” ayey qoreysaa Judith<br />

Herman, ayadoo arrinta isqabadsiintu ey ka timid<br />

xiriirka aadanaha. Is dhexgalka dadka ayaa keena in<br />

uur-ku-taallada siyaabo kala duwan la isugu gudbiyo<br />

– waa mid wajiyo badan leh, isku dhawaansho leh,<br />

jiilal badan leh, ayadoo isaga dhexgooshta jiilal kala<br />

duwan.<br />

Isku daarasho uur-ku-taallo<br />

Waa maxay micnaha isku daarasho uur-ku-taallo<br />

Waxay u egtahay Qalqalka ka Dambeeya Uur-kutaallada<br />

(Post Traumatic Disorder), waase ka xanuun<br />

<strong>Difaaca</strong> <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay <strong>Difaaca</strong>yaasha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> | Caddadka 2aad<br />

27

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!