05.01.2015 Views

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

aahida loo qabo in muddo markii la joogaba la<br />

qiimeeyo khatarta, gaar ahaan haddii ey jiraan<br />

isbaddallo ku yimid duruufaha shaqada, khatarada<br />

ama u nuglaanshaha. Tusaale ahaan, khatartu si<br />

aad ah ayey u badataa marka dadka hubeysan<br />

ey dareemaan in lagu wareegsan yahay; u<br />

nuglaanshaha ayaa badata marka shaqaale cusub uu<br />

shaqo billaabo ayadoon la siin tababbar habboon.<br />

Tallaabooyinka amniga oo ey ka mid yihiin kamera<br />

fidiyowga (video camera) ama gaari hubeysan ayaa<br />

yareyn kara khatarta ayagoo wanaajinaya arrimaha<br />

keena u nuglaanshaha, laakin tallaabooyinkaas kama<br />

hortagaan isha ugu weyn oo khatartu ka timaado,<br />

taasoo ka soo baxda hanjaabdyada iyo rabitaanka in<br />

fuliyo, haddii falalka ka dhanka ah difaacayaasha aan<br />

lala xisaabtameyn. Sababahaan awgood, ayaa loogu<br />

baahan yahay in wax kasta oo loo qaadayo ilaalin<br />

darteed ey u noqdaan kuwa lala beegsado yareynta<br />

hanjabaadyada, oo ey wehliyaan yareynta arrimaha<br />

keena u nuglaanshaha.<br />

Qorsheynta shaqada iyo amniga<br />

Marka shaqada la qorsheynayo ayaa waxaa loo<br />

baahanyahay in lagu daro mid kasta oo ka mid<br />

ah heerarka la falaanqeeyay maareynta amniga.<br />

Waxuu amnigu buuxiyaa meel gaar ah marka la<br />

falaanqeynayo duruufaha jira iyo marka la dajinayo<br />

danaha iyo ujeeddooyinka shaqada, iyo sidoo kale<br />

marka shaqada la qorsheynayo, dabaggal lagu<br />

sameynayo iyo marka la qiimeynayo natiijooyinka.<br />

Dokumentiyada tilmaamaya amniga ayaa ka<br />

buuxinaya meel gaar ah (marka la joogo heerka<br />

qorsheynta) hannaanka guud ahaantiis, halkaas oo<br />

ey ku noqdaan dokumenti nool oo ka hela faallo iyo<br />

talo heerarka dabaggalka iyo qiimeynta.<br />

La-tacaalidda caqabadaha amniga:<br />

maareynta amniga oo ah hannaan<br />

kobcaya<br />

Maareynta amnigu marna ma noqoto mid<br />

dhammeystiran, mar walbana waa qabyo iyo<br />

kala doorasho. Waa jira xudduud wiiqda habka 8 ;<br />

xudduudda garashada (suurtogal ma ahan in<br />

dhammaan arrimaha saameeya amniga hal meel<br />

la isugu keeno, isku marna la wada tixgaliyo)<br />

iyo xudduudda hannaanka dhexdiisa ka jirta<br />

(muhimadda waqtiga la siinayo iyo sidey isugu<br />

xigayaan oo lagama maarmaanka u ah wacyigalinta,<br />

dhisidda isafgarasho loo dhanyahay, tababbaridda<br />

dadka, xaqiijinta sidii loo heli lahaa waxsoosaarka<br />

shaqaalaha ee la rabay, dhaqangalinta howlaha,<br />

iwm.) Maareynta amniga ayey ku adagtahay in<br />

8 Quinn, James B.: “Strategic change: logical incrementalism”.<br />

Sloan Management Review Summer 1989 (pp. 45-60)<br />

la isku dayo sameynta aragti waqti dheer leh oo<br />

dhammeystiran: waxtarkeedu waxuu ku xiranyahay<br />

kartida ey u leedahay sidii looga hortagi lahaa<br />

shilalka iyo in ey tilmaanto baahida loo qabo in<br />

ururku noqdo mid dhammeystiran isla markaasna<br />

leh xiriirin si uu ula tacaalo shilalkaas. Waxaa laga<br />

yaabaa in eysan tani aheyn wax weyn, waxaase<br />

kaloo loo baahanyahay inaan tixgalino in kheyraadka<br />

amniga loo qondeeyo uu badanaaba yaryahay,<br />

sidaas darteedna suurtogal ma aha inaan noqonno<br />

kuwa dhammaystir leh. Xaqiiqada ayaan laga fursan<br />

karin marka laga hadlayo maareynta amniga.<br />

Sidaan horay u soo xusnay, marka la eegayo<br />

dhaqanka amniga ee urur samafal, waxaa suurtogal<br />

ah inaad hesho qaar ka mid ah dokumenti<br />

tilmaamaya ama qorsheyaal amni ama tallaabooyin<br />

ama dabeecado soo noqnoqday oo lagu dhaqmayo.<br />

Waxaa meesha ka jira arrimo badan, sida ayadoo<br />

wax laga sheego dhaqanka amniga iyo in laga<br />

cagajiido kordhinta culeyska shaqada haddiiba lagu<br />

daro howlo cusub oo amni la xiriira. Sugidda amniga<br />

ayaa badanaaba kala dhantaalan, xuubsiibata, kuna<br />

xiran garashada q<strong>of</strong>ka. Marka la eego maareynta<br />

amniga waxaa lagama maarmaan ah in muddo<br />

markii la joogaba tallaabo la qaado, ayadoo la<br />

sameynayo isbaddallo yaryar oo lagu wanaajinayo<br />

sida uu u shaqeynayo. Xeeladaha iyo hababka<br />

amniga ayaa u muuqda in ey yihiin kuwo ka soo<br />

ifbaxaya “nidaam-hoosaadyo xeeladeysan”, oo mid<br />

walba oo ka mid ah uu daboolayo shaqada qeybteed<br />

(sida taakuleynta, shaqaalaha goobta oo si gaar ah<br />

uga walaacsan amnigooda, maareeyaha xaruun<br />

uu cadaadis ka heysto walaac uu deeq-bixiyehu ka<br />

qabo amniga, iwm). Kororsimada qunyar-socodka<br />

ah 9 ee maareynta amniga ayaa albaabada u fureysa<br />

habab aan rasmi aheyn ayadoo tixgalin siineysa<br />

shaqaalaha isbaddal doonka ah. Ka qeybgalka<br />

dhacadooyinka (sida shilalka amniga) ayaa keenaya<br />

in la qaato go’aanno deg-deg ah oo ku-meel-gaar ah<br />

oo muuqaal u yeela dhaqanka amniga oo haddii si<br />

habboon loo maareeyo ka mid noqonaya isafgarad<br />

ballaaran oo lagu howlgalo kana dhexeeya xubnaha<br />

kooxaha goobta iyo kuwa maareynta.<br />

Fikrado muhim ah oo ku saabsan<br />

amniga iyo ilaalinta difaacayaasha<br />

xuquuqda aadanaha<br />

<strong>Difaaca</strong>yaasha xuquuqda aadanaha<br />

ayaa ah dad caadi ah oo u illaa iyo heer u<br />

bareera khatarta<br />

9 Waxaa jira cilmi-baarisyo badan oo lagu sameeyay kororsiimada<br />

qunyarscodka ah iyo qorshe xeeladeysan. Abbaraha<br />

dukumentigaan lagu muujiyay ayaa xiganaya qaar ay ka<br />

mid yihiin shaqooyinka C.E. Lindblom iyo James B. Quinn.<br />

<strong>Difaaca</strong> <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay <strong>Difaaca</strong>yaasha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> | Caddadka 2aad<br />

15

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!