Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...
Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...
Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
yartahay. Waxay u ekaan kartaa sidatan:<br />
Garasho – fahamka kaalmola’aanta iyo rajobeelka<br />
q<strong>of</strong>ka macaamiisha kuu ah oo gudahaaga<br />
gala.<br />
Walaac xad dhaaf ah oo ku yimaada doorka<br />
kaalmeeyaha – ilaalin xad dhaaf ah oo la siiyo<br />
q<strong>of</strong>ka macaamiisha ah – q<strong>of</strong>kaas oo yeesha<br />
debeecad ku tiirsanaan su’aalna ka keena<br />
awoodda kaalmeeyaha<br />
Q<strong>of</strong>koo isku arka inuu dambiile yahay<br />
Burburinta xuduudda xirfadeed<br />
Caawiyihii oo dareema caawimaad la’aan<br />
Luminta xakameynta xaaladda, meel ku dhiiqda<br />
La kulanka xiriir bani-aadan oo ku dhisan<br />
cadowtinimo, aadminnimo ka-bax, iyo karaama<br />
darro ayaa burburin kara sidii uu q<strong>of</strong>ku ka<br />
aminsanaa aadminnimada ayadoo weyneysa<br />
dhaawaca soo gaara DXA. La kulanka waayoaragnimooyin<br />
uur-ku-taallo leh ayaa DXA ku abuuri<br />
karta inuu xusuusto waayo-aragnimadii uu u<br />
lahaa uur-ku-taalladiisa – yaa dooranaya doorka<br />
caawiyaha Marka aad ka dhex shaqeyso koox iskudaaraty<br />
uur-ku-taallo, waxaa suurtogal ah inaad<br />
yeelato dabeecad aaminaad beel (“q<strong>of</strong> waliba anigu<br />
shaqo iga dhigtay” ama “xukuumadda ayuu basaas<br />
u yahay”), inaad dib u abuurto isbadbaddalka<br />
dambiilaha ee ah hujuume/dhibbane, iyo inaad wax<br />
walba oo qaldama dusha ka saarto xubinta kooxda<br />
ka tirsan ee taagta daran. Kooxo iyo xataa ururo ayaa<br />
sidaan awgeed ku burburay, gaar ahaan marka eysan<br />
jirin nidaamyo iyo waxqabadyo looga hortagayo<br />
arrinta.<br />
Basbeel<br />
Sida uu qabo aqoonyahanka cilmi-nafsiga ee<br />
reer New York Herbert J. Freudenberger, PHD.,<br />
kaasoo ereyga hindisay, basbeelku waa xaalad<br />
daal ama niyad-jab ey keentay jacyelka qaddiyad,<br />
qaab nololeed, ama xiriir ku guuldarreystay inuu<br />
soo saaro abaalmarintii la filayay. Basbeelku waa<br />
mushkilad ka dhalatay niyad-sami, waayo waxey<br />
dhacdaa marka dadku isku dayaan in ey gaaraan<br />
yoolal xaqiiqada ka fog eyna ku dambeeyaan<br />
tamartoodii oo dhammaata iyo luminta xiriirkii ey la<br />
lahaayeen naftooda iyo dadka kaleba.<br />
Sababaha keena basbeelka<br />
Weynaanta/xad-dhaafnimada culeyska hiyiga/<br />
lab-la-kaca<br />
Dabeecado shaqsiyeed oo gaar ah (aadminnimo,<br />
arxan, garasho) oo ey ka hortimid niyad-jab<br />
Dabeecad udub-dhexaadnimada macaamiisha –<br />
“xaqiiqada oo laga argagaxo”<br />
Iska-horimaadyada doorka: haween iyo<br />
basbeel – dareen walaac iyo dambiilanimo la<br />
barbardhigay “hooyo sare” ama “guri-joogto<br />
sare”<br />
Kajanka basbeelka ayaa ah inuu ku dhaco isla q<strong>of</strong>kii<br />
horay niyadda u hayey oo tamarta iyo fikradaha<br />
cusub ey ka buuxeen marka ugu horreysay uu<br />
shaqada ama xaaladda cusub galayey. Q<strong>of</strong>kaan oo<br />
kale ayaa guud ahaanba rajo weyn ka qabay waxa<br />
uu sameyn karo. Marka uu waqtigu sii socdaba oo<br />
haddana aan la gaarin yoolalkii dhammaantood,<br />
ayaa waxaa dhimanaya hammigii ayadoo ay<br />
billaabaneyso jiitamid. Halkii yoolalka hoos loo dhigi<br />
lahaa amaba xaqiiqada la aqbali lahaa, ayaa waxaa<br />
messha imaanaya ciil ayadoo q<strong>of</strong>kii uu dadaalkiisa sii<br />
badinayo.<br />
Saddax arrimood oo la socda basbeelka:<br />
Iska-horimaadka doorka: Q<strong>of</strong>ka leh masuuliyado<br />
iska-horimaanaya ayaa billaabaya inuu dareemo<br />
in jahooyin kala duwan loo kala jiidanayo<br />
waxuuna isku dayaa in uu wax kasta uu si isku<br />
mid ah uga soo dhalaalo asagoo aan u kala<br />
yeelin mudanaan. Natiijada ayaa noqoneysa<br />
dareen daal faro badan ama xiiqid la socota<br />
basbeeelka.<br />
Doorkii oo mugdi ku jiro: Q<strong>of</strong>ka ayaan aqoon u<br />
laheyn waxa laga filayo. Waxuu ogyahay in laga<br />
filayo inuu shaqada ka soo dhalaalo laakin ma<br />
hubo sida uu taas ku gaari lahaa maxaa yeelay<br />
ma jiro q<strong>of</strong> uu ku daydo ama duckumentiyo<br />
tilmaama bixiya oo la raaco. Natiijada ayaa<br />
noqoneysa in uusan waligiis dareemin inuu<br />
qabatay wax la sheegi karo.<br />
Culeyska doorka oo bata: Q<strong>of</strong>ka ayaa maya dhihi<br />
karin asagoo sii xambaaranaya masuuliyado ka<br />
badan intuu wax ka qaban karay illaa uu ugu<br />
dambeynta ka basbeelo.<br />
Astaamha lagu garto<br />
Waxaa ugu horreya qunyar u socosho. Astaamaha<br />
ugu horreeya ayaa waxaa ka mid ah dareen<br />
xiiqsanaan niyadeed iyo mid jireed; dareen<br />
faquuqid, shaki, dulqaadyari, si xun wax u arag, iyo<br />
dareen inaan waxba la kala jeclaan illaa uu q<strong>of</strong>ku<br />
ka billabo inuu qoonsado shaqada iyo dadka ka<br />
shaqeeyaba. Waxaa la gaaraa heer uu qokfkii horay<br />
28<br />
<strong>Difaaca</strong> <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay <strong>Difaaca</strong>yaasha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> | Caddadka 2aad