05.01.2015 Views

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

yartahay. Waxay u ekaan kartaa sidatan:<br />

Garasho – fahamka kaalmola’aanta iyo rajobeelka<br />

q<strong>of</strong>ka macaamiisha kuu ah oo gudahaaga<br />

gala.<br />

Walaac xad dhaaf ah oo ku yimaada doorka<br />

kaalmeeyaha – ilaalin xad dhaaf ah oo la siiyo<br />

q<strong>of</strong>ka macaamiisha ah – q<strong>of</strong>kaas oo yeesha<br />

debeecad ku tiirsanaan su’aalna ka keena<br />

awoodda kaalmeeyaha<br />

Q<strong>of</strong>koo isku arka inuu dambiile yahay<br />

Burburinta xuduudda xirfadeed<br />

Caawiyihii oo dareema caawimaad la’aan<br />

Luminta xakameynta xaaladda, meel ku dhiiqda<br />

La kulanka xiriir bani-aadan oo ku dhisan<br />

cadowtinimo, aadminnimo ka-bax, iyo karaama<br />

darro ayaa burburin kara sidii uu q<strong>of</strong>ku ka<br />

aminsanaa aadminnimada ayadoo weyneysa<br />

dhaawaca soo gaara DXA. La kulanka waayoaragnimooyin<br />

uur-ku-taallo leh ayaa DXA ku abuuri<br />

karta inuu xusuusto waayo-aragnimadii uu u<br />

lahaa uur-ku-taalladiisa – yaa dooranaya doorka<br />

caawiyaha Marka aad ka dhex shaqeyso koox iskudaaraty<br />

uur-ku-taallo, waxaa suurtogal ah inaad<br />

yeelato dabeecad aaminaad beel (“q<strong>of</strong> waliba anigu<br />

shaqo iga dhigtay” ama “xukuumadda ayuu basaas<br />

u yahay”), inaad dib u abuurto isbadbaddalka<br />

dambiilaha ee ah hujuume/dhibbane, iyo inaad wax<br />

walba oo qaldama dusha ka saarto xubinta kooxda<br />

ka tirsan ee taagta daran. Kooxo iyo xataa ururo ayaa<br />

sidaan awgeed ku burburay, gaar ahaan marka eysan<br />

jirin nidaamyo iyo waxqabadyo looga hortagayo<br />

arrinta.<br />

Basbeel<br />

Sida uu qabo aqoonyahanka cilmi-nafsiga ee<br />

reer New York Herbert J. Freudenberger, PHD.,<br />

kaasoo ereyga hindisay, basbeelku waa xaalad<br />

daal ama niyad-jab ey keentay jacyelka qaddiyad,<br />

qaab nololeed, ama xiriir ku guuldarreystay inuu<br />

soo saaro abaalmarintii la filayay. Basbeelku waa<br />

mushkilad ka dhalatay niyad-sami, waayo waxey<br />

dhacdaa marka dadku isku dayaan in ey gaaraan<br />

yoolal xaqiiqada ka fog eyna ku dambeeyaan<br />

tamartoodii oo dhammaata iyo luminta xiriirkii ey la<br />

lahaayeen naftooda iyo dadka kaleba.<br />

Sababaha keena basbeelka<br />

Weynaanta/xad-dhaafnimada culeyska hiyiga/<br />

lab-la-kaca<br />

Dabeecado shaqsiyeed oo gaar ah (aadminnimo,<br />

arxan, garasho) oo ey ka hortimid niyad-jab<br />

Dabeecad udub-dhexaadnimada macaamiisha –<br />

“xaqiiqada oo laga argagaxo”<br />

Iska-horimaadyada doorka: haween iyo<br />

basbeel – dareen walaac iyo dambiilanimo la<br />

barbardhigay “hooyo sare” ama “guri-joogto<br />

sare”<br />

Kajanka basbeelka ayaa ah inuu ku dhaco isla q<strong>of</strong>kii<br />

horay niyadda u hayey oo tamarta iyo fikradaha<br />

cusub ey ka buuxeen marka ugu horreysay uu<br />

shaqada ama xaaladda cusub galayey. Q<strong>of</strong>kaan oo<br />

kale ayaa guud ahaanba rajo weyn ka qabay waxa<br />

uu sameyn karo. Marka uu waqtigu sii socdaba oo<br />

haddana aan la gaarin yoolalkii dhammaantood,<br />

ayaa waxaa dhimanaya hammigii ayadoo ay<br />

billaabaneyso jiitamid. Halkii yoolalka hoos loo dhigi<br />

lahaa amaba xaqiiqada la aqbali lahaa, ayaa waxaa<br />

messha imaanaya ciil ayadoo q<strong>of</strong>kii uu dadaalkiisa sii<br />

badinayo.<br />

Saddax arrimood oo la socda basbeelka:<br />

Iska-horimaadka doorka: Q<strong>of</strong>ka leh masuuliyado<br />

iska-horimaanaya ayaa billaabaya inuu dareemo<br />

in jahooyin kala duwan loo kala jiidanayo<br />

waxuuna isku dayaa in uu wax kasta uu si isku<br />

mid ah uga soo dhalaalo asagoo aan u kala<br />

yeelin mudanaan. Natiijada ayaa noqoneysa<br />

dareen daal faro badan ama xiiqid la socota<br />

basbeeelka.<br />

Doorkii oo mugdi ku jiro: Q<strong>of</strong>ka ayaan aqoon u<br />

laheyn waxa laga filayo. Waxuu ogyahay in laga<br />

filayo inuu shaqada ka soo dhalaalo laakin ma<br />

hubo sida uu taas ku gaari lahaa maxaa yeelay<br />

ma jiro q<strong>of</strong> uu ku daydo ama duckumentiyo<br />

tilmaama bixiya oo la raaco. Natiijada ayaa<br />

noqoneysa in uusan waligiis dareemin inuu<br />

qabatay wax la sheegi karo.<br />

Culeyska doorka oo bata: Q<strong>of</strong>ka ayaa maya dhihi<br />

karin asagoo sii xambaaranaya masuuliyado ka<br />

badan intuu wax ka qaban karay illaa uu ugu<br />

dambeynta ka basbeelo.<br />

Astaamha lagu garto<br />

Waxaa ugu horreya qunyar u socosho. Astaamaha<br />

ugu horreeya ayaa waxaa ka mid ah dareen<br />

xiiqsanaan niyadeed iyo mid jireed; dareen<br />

faquuqid, shaki, dulqaadyari, si xun wax u arag, iyo<br />

dareen inaan waxba la kala jeclaan illaa uu q<strong>of</strong>ku<br />

ka billabo inuu qoonsado shaqada iyo dadka ka<br />

shaqeeyaba. Waxaa la gaaraa heer uu qokfkii horay<br />

28<br />

<strong>Difaaca</strong> <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay <strong>Difaaca</strong>yaasha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> | Caddadka 2aad

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!