05.01.2015 Views

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

Difaaca Xuquuqda Aadanaha - East and Horn of Africa Human ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

keeneen waxey yeesheen saameyn raagtay.<br />

Aamminaadahaan ayaa si ballaaran loo heystaa, si<br />

adagna looga difaacaa dadka degaanka dhexdooda<br />

iyo bulsho weyntaba, warbaahinta iyo/ama madaxda<br />

sare, taasoo gabi ahaanba cuuryaamineysa in<br />

shaqsiyaadku isticmaalaan xuquuqda ey u leeyihiin<br />

sinnaanta iyo inaan la takoorin.<br />

Caqabadaha horyaalla shaqsiyaadka LGBTI oo ku<br />

saleysan jihadood galmood iyo aqoonsiga jinsiga<br />

ayaa waxaa ka mid ah:<br />

Takoorid lagu sameeyo marka ey donaan iney<br />

helaan shaqo qoris, xannaano caafimaad, xog<br />

iyo amni;<br />

Jirdil, xarig aan qaanuunka waafaqsaneyn,<br />

karaamo-beel ayadoo lagu tacaddinayo xaqa<br />

uu q<strong>of</strong>ku u leeyahay xorriyada iyo in si baniaadannimo<br />

ku jirto loola dhaqmo;<br />

Weerar ey dowladdu raalli ka tahay oo<br />

ey geystaan xubnaha qoyska, qaraabada,<br />

“saaxiibada”, loo-shaqeeyayaalka, iyo dadka<br />

xabsiyada kula jira. Haweenka isku galmooda iyo<br />

dadka rag iyo dumarba u galmooda ayaa waxey<br />

la kulmaan kufsi aad u badan oo ey u geystaan<br />

ragga haweenka u galmooda (heterosexual).<br />

Ragga isku galmooda ayaa badanaaba waxaa<br />

xabsiyada ku kufsada ragga haweenka u<br />

galmooda;<br />

Diidmo la xirirta xaqa loo leeyahay caddaalad iyo<br />

magdhow;<br />

Cagajugleyn ayadoo loogu hanjabayo in<br />

shaaca laga qaadayo galmoodka uu q<strong>of</strong>ku<br />

u jiheysanyahay haddii uusan bixin lacag,<br />

hanti kale iyo/ama in loo galmoodo, taasoo<br />

kor u qaadeysa nugeylnimadooda xagga<br />

caaddifadeed, xag dhaqaale iyo xag jireed;<br />

Aflagaado iyo sumcad-dilid.<br />

Waxaa dhowr dal oo ku yaal Bariga iyo Geeska<br />

Afrika ka jira qawaaniin la dhaqangaliyo oo dambi<br />

ka dhigaya galmoodka dadka isku jinsiga ah.<br />

Shaqsiyaadka LGBTI ayaa la kulma qashqashaad iyo<br />

xabsi ey sida badan la socdaan in loola dhaqmo si<br />

karaamo-beel ah, jirdil, iyo aflagaadeyn. Badanaaba,<br />

waxaa si baahsan u jirta la-xisaabtanla’aan ey<br />

wehliso qawaaniin takoor oo loo adeegsado<br />

marmarsiiyo si shaqsiyaadka LGBTI loogu diido<br />

ilaalinta loo simanyahay oo qaanuunku farayo. Kutakrifalka<br />

awoodda oo ey sameeyaan hey’adaha<br />

dowladda sida booliska oo ey ku waxyeelayaan<br />

ragga isku galmooda ayaa la banneystay ayadoo la<br />

tixraacayo qawaaniinta mamnuucaya falalka isku<br />

galmoodka dadka isku jinsiga ah ayadoo sidoo kale<br />

lagu soo jeedinayo ra’yiga dadweynaha waxa loo<br />

nisbeeyay in ey yihiin damiir-xumida falalkaas.<br />

Shaqsiyaadkaan ayaa sidoo kale badanaaba<br />

la kulma weerar iyo xadgudub loo geysanayo<br />

xuquuqdooda sida jirdil, kufsi, xabsi, qashqashaad,<br />

aflagaado ku saleysan jihadadooda galmood/<br />

aqoonsi oo kaliya. <strong>Xuquuqda</strong> asaasiga ah ee ku<br />

xusan Baaqa Caalamiga ee <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong><br />

iyo dastuurada dalalka ayaa loo diiday kuwa la<br />

ogyahay ama loo nisbeeyo in ey u galmoodaan<br />

jinsigooda ama jinsi-gudubka ah. “Shaqaaqada<br />

ka dhanka ah haweenka isku galmooda, ragga<br />

isku galmooda, kuwa labada jinsiba u galmooda,<br />

iyo dadka jinsi-gudubka ah ayaa badanaaba la<br />

sheegin, la diiwaangalin, ugu damambeyntiina aan<br />

la marin ciqaab. [...] Aamusnaantaan yaqyaqsiga<br />

leh ayaa waxey tahay diidmada ugu dambeysa<br />

ee mabaad’iida asaasiga ah ee caalamnimada<br />

xuquuqda. [...] Ka horistaggidda shaqsiyaadka<br />

LGBTI helitaanka ilaalintaan ayaa si cad u jabineysa<br />

qaanuunka xuquuqda aadanaha ee dowliga ah<br />

iyo halbeegyada guud ee aadaminnimada oo<br />

dhammaanteen na qeexaya”, ayey tiri Wakiilka Sare<br />

ee QM u qaabbilsan <strong>Xuquuqda</strong> Aadanha, Louise<br />

Arbour. 40<br />

Natiijada ayaa noqotay in nolosha dhudhuumashada<br />

ku jirta ey ahaato caqabad shaqsiyaad<br />

badan oo LGBTI ka tirsan ey la-tacaalaan si ey uga<br />

hortagaan qashqashaad iyo xabsi. Tan ayaa isla<br />

markiiba wiiqeysa awoodda ey ku raadsanayaan<br />

waxbarasho, shaqo la hubo iyo helitaanka daryeel<br />

caafimaad. Tan ayaa ka dhigeysa kuwo niyad<br />

ahaan, bulsho ahaan iyo dhaqaale ahaanba u sii<br />

nuglaanaya. Dhowr cilmi-baaris ayaa aqoonsaday<br />

in dadka u galmooda jinsigooda laga horjoogsado<br />

barnaamijyada HIV/AIDS, sida baraarujinta, latalinta,<br />

waxbarashada galmoodka ammaanka ah, iyo<br />

daaweynta. Natiijada ayaa noqotay in kooxdaan ey<br />

wali ku jiraan khatar heerkeedu sarreeyo. 41<br />

Sanadkii 2006, ayaa wargeyska ka soo baxa Ug<strong>and</strong>a<br />

ee lagu magacaabo The Red Paper daabacay<br />

liiska magacyada, goobaha ey ka shaqeeyaan<br />

iyo meelaha ey deggenyihiin dadka lagu sheeo<br />

40 Khudbad Xaafiiska Wakiilka Sare ee Qaramada Midoobay u<br />

qaabilsan <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>, Marwo Louise Arbour ey ka<br />

jeedisay International Conference on LGBT (Lesbian, Gays,<br />

Bisexual <strong>and</strong> Transgender) <strong>Human</strong> Rights; Montreal, 26 July<br />

2006.<br />

41 Tusaale ahaan: International Gay <strong>and</strong> Lesbian <strong>Human</strong> Rights<br />

Commission (2007) Off the Map. How HIV/AIDS Programming<br />

is Failing Same-Sex Practicing People in <strong>Africa</strong>. http://<br />

www.iglhrc.org/files/iglhrc/otm/Off%20The%20Map.pdf<br />

<strong>Difaaca</strong> <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong>: Buug Xambaarsan Macluumaad loogu Talogalay <strong>Difaaca</strong>yaasha <strong>Xuquuqda</strong> <strong>Aadanaha</strong> | Caddadka 2aad<br />

45

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!