ISBN 9786054735846

R.ASLAN / ISEM2016 Alanya – Turkey
İslam, çevrenin temiz tutulmasını imanın gereklerinden saymış ve iman etmekle temizlik
arasında bir ilişki kurmuştur. Kur’an-ı Kerîm’de çevrenin ve ibadet yerinin temizliğinden söz
edilir, Allah’ın temizlik konusunda titizlik gösterenleri sevdiği bildirilir[34]. Hz. Peygamber
de “Allah temizdir, temizliği sever”[35], “Temizlik imanın yarısıdır”[36] buyurarak temizliğin
dinimizdeki önemine dikkati çekmiştir.
İslâm, maddî temizliğin yanında mânevî temizliğe de ehemmiyet vermiş ve işlenen
günahlardan hemen sonra yapılacak bir iyiliğin o günahı sileceğini; tövbe ve istiğfarın kişinin
günahını mânen temizleyeceğini bildirmiştir. Bunların yanı sıra maddî ve mânevî temizliğin
yapılmasına “Şüphesiz ki, iyilikler, kötülükleri giderir”[37], “Şüphesiz Allah tövbe edenleri ve
temizlenenleri sever”[38] gibi âyetlerle işaret edilmiştir. Hz. Peygamber de temsilî bir
anlatımla bu durumu şu şekilde ifade etmiştir: “Bana söyler misiniz? Herhangi birinizin
kapısının önünden bir ırmak aksa ve o kimse günde beş defa o ırmakta yıkansa, o kişinin
üzerinde hiç kirden eser kalır mı?” Dediler ki: “Onun kirinden hiçbir şey kalmaz.” Bunun
üzerine Hz. Peygamber: “İşte bunun örneği beş vakit namazdır. Allah beş vakit namazla
günahları siler”[39].
Ayrıca ilk inen âyetlerden biri de şu şekildedir: “Ey bürünüp sarınan (Resûlüm)! Kalk ve
(insanları) uyar. Sadece Rabbini büyük tanı. Elbiseni tertemiz tut. Kötü şeyleri terk et”[40].
Bu âyetlerde elbisenin temiz tutulmasıyla maddî temizliğin önemine dikkat çekilirken, kötü
şeyleri terk etmeyle de, manevî temizliğin önemine vurgu yapılmıştır. Maddî ve manevî
temizlik bir bütün olarak kabul edilmiştir. Bu yaklaşım, çevre temizliği ve Müslüman
toplumlarda çevrenin, evin, yolların, park ve bahçelerin temizliğine dikkat etme tarzında, her
türlü manevî ve ahlâkî nezafetin insan hayatının ayrılmaz bir parçası olduğu fikrini
doğurmuştur[41].
İslâm’ın temizliğe ne denli önem verdiğinin bir diğer kanıtı da hadis ve fıkıh kaynaklarının ilk
bölümlerinin tahâret (temizlik) konusu olmasıdır. Bu şekilde temizliğe ehemmiyet veren
İslam Dini, dönemin şart ve imkânlarına uygun bir takım temizlik ilkeleri vaz’ etmiştir[42].
İlmihal kitaplarında bu ilkelerin detayları mevcuttur.
İslâm ve İslâm medeniyetinin bir anlamda temizlik medeniyeti olduğu ve bunun ibadetle
birlikte düşünülmesi gerektiği gerçeğini, Müslümanların namaz kılmasının temel şartlarından
birisinin abdest alma emriyle gerçekleştiğini anımsamamız yeterli olacaktır[43]. Kur’an-ı
Kerîm’in “Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar
ellerinizi ve -başlarınızı mesh edip- topuk kemiklerine kadar ayaklarınızı yıkayın. Eğer cünüp
iseniz, iyice yıkanarak temizlenin…”[44] âyeti Müslümanların günde beş defa arınmış bir
beden ve ruhla ibadetlere başlangıç yapmalarını önermektedir.
Hz. Peygamberin de bütün hayatında temizliğin her türlüsüne çok dikkat ettiği görülmektedir.
Örneğin Cuma namazı için gusledilmesi[45], misvak kullanılması/diş temizliğine özen
gösterilmesi[46], temiz ve güzel elbise giyilmesi[47], güzel koku sürünmek[48], soğan,
sarımsak gibi başkalarını rahatsız edebilecek nesnelerin yenilmemesi[49] gerektiğine dair
teşvik ve tavsiyeleri bilinen hususlardır.
Yukarıda geçen rivâyetin bir bölümünü oluşturan, “Yolda rahatsızlık veren bir cismin
kaldırılması” kısmı da çevrenin temiz olması açısından önemli bir tavsiyedir. Bu rivâyeti
destekleyen Hz. Peygamber’in başka tavsiyeleri de vardır:
1003