ISBN 9786054735846

E. ÇELEBİ / ISEM2016 Alanya – Turkey
Güzel ve iyi terimlerinin birbirinden ayrılamaz oluşu, ahlak ile estetiğin dolayısıyla sanatın
aynı minvalde görüldüğü veya aynı ontolojik zeminde birleştiği anlamına gelir. Güzel olan iyi
olandır, iyi olan da güzel olandır. Dolayısıyla bu özdeşliği göz ardı etmeden holistik bir iyi ideasına
sahip olan Platon'un mimesis (taklit) yaklaşımının çevre ile olan ilişkimizde göstereceği ufku
belirlemek önem arz etmektedir.
Platon’da “iyi” ideası bütün varlığın altına girdiği ontolojik bir kavramdır. Bu itibarla
öncelikle Platon’un ontolojisine dair bir özetleme yapmak gerekir. Platon’a göre episteme alanı,
yani hakikat alanı ‘ideler’ evrenindedir. Bütün varlık idelerden pay alarak buraya yansımıştır.
Dolayısıyla algılarımıza konu olan evren ‘kendinde hakikat’ değildir, gölge evrendir. Buna ilişen
bilgimiz de doğal olarak kesinlik ifade etmeyip sanı (doxa) kabilindendir. Bu durumu meşhur
mağara metaforu ile dile getirir. Elleri, ayakları, boyunları arkalarına bakmalarına fırsat
verilmeyecek biçimde bağlanan ve böylece sadece mağaranın duvarını ve mağaranın önünden
geçenlerin duvardaki gölgelerini gören insanların hali, bizim bu dünyadaki durumumuzu betimler.
Bu ontolojik zeminde Platon’un güzellik (iyilik) düşüncesine dönecek olursak;
Platon öncelikle güzelin ne olduğunu, ölçülerinin ne olabileceğini sorgulamaya başlar.
Günümüzde de hala söze konu edilen uygunluk, faydalı olmak ve haz vermenin ölçü olamayacağını
çeşitli argümanlarla ifade ettikten sonra [6] Platon, arz ettiğimiz ontolojisine uygun bir biçimde
güzellik teorisini ortaya koyar. Ona göre anahtar terim eros’tur.
Eros, güzel olana kavuşmak onda doğurmaya ve yaratmaya varabilmektir. Güzel-olanda
yaratmaya ulaşabilmek ise aslında ölümsüzlük arzusuyla ilişkilidir. Tanrılar ölümsüzdür, ancak
insanda da ölümsüz olma güdüsü varoluşsal olarak vardır. Dolayısıyla ölümsüzlük arayışı ile
güzellik arayışı aynı kaynaktan türer ve aynı kaynakta buluşurlar. Bu arayışta insanın karşısına iki
imkân çıkar. Birincisi beden yoluyla güzel olana kavuşmak ve bu güzeli veya ölümsüzlüğü nesil
ile devam ettirmektir. İkincisi ise ruhsal olarak ölümsüzlüğe ulaşmaktır ki bu da erdem ile
mümkündür. Eros, gençlere en üstün erdemler olan ölçülülük ve adaleti öğreterek eğitim yoluyla
bu isteğini gerçekleştirmeye yönelir. Kazandırılacak en üstün erdemler olan ölçülülük ve adalet ile
bireyin ruhsal ölümsüzlüğe ulaşma ereğine doğru yol alır[7].
O halde güzel, eros’un yöneldiği bir obje olduğuna göre sevilen, kendisine yönelinen
şeydir. Platon’da ontolojisinin bir gerekliliği olarak eros’un peşinde olduğu güzellikler arasında da
437