ISBN 9786054735846

R.ASLAN / ISEM2016 Alanya – Turkey
“Ümmetimin iyi ve kötü bütün amelleri bana arz edilip gösterildi. İyi amelleri arasında,
yoldan kaldırılmış ezayı da gördüm. Kötü ameller arasında ise, yere gömülmemiş tükürük de
vardı”[50].
“Bir adam yol üzerinde insanlara eziyet veren bir diken dalına rastladı ve insanlara eziyet
olmasın diye uzaklaştırdı. Bu sebeple cennete konuldu”[51].
Kendisine, yararlı bir iş öğretmesini isteyen bir sahâbîye Hz. Peygamber: “Müslümanların
yolundan rahatsızlık veren şeyleri kaldır”[52] şeklinde buyurmuştur.
Görüldüğü gibi eza kelimesi hadislerde sıklıkla rastlanan bir kavramdır. Söz konusu
rivayetlerde; yollarda, sokaklarda, evlerin önlerinde insanlara sıkıntı veren, geçişi zorlaştıran
şeylere, söz ve davranışlar eza kavramıyla nitelendirilmiştir. Bu anlamda ağaç, dikenli dal, taş
veya tiksinti veren çöp, süprüntü ve pislik gibi şeylerin umumi mahallere atılmaması veya
böyle yerlerin bu gibi nesnelerden arındırılması tavsiye edilmiştir.
Hadiste kalpteki tevhid inancının sözlü ifadesi demek olan “Allah’tan başka ilah yoktur”
ikrarının, iman tezahürlerinin en yükseği ve en üstün olduğunu, yine aynı imanın, yerine
getirilmesi en kolay olanının tezahürünün de “yoldan, eziyet veren şeyleri gidermek”
olduğunu beyan etmektedir. Biri tamamen manevî ve kalbî bir kabulün ifadesi; diğeri yoldan
mesela bir taşı kenara iteklemek gibi maddî ve fevkalade kolay bir eylemdir. Fakat hadiste her
iki eylemde aynı iman gövdesinin dalları sayılmıştır. İnsan davranışlarının iman ile ilgisi, din
ile dünyanın birbiriyle olan birlikteliği ve madde-mana kaynaşması özlü bir şekilde ortaya
konulmuştur[53].
Rivâyette geçen “yoldan, eziyet veren şeyleri gidermek” başka bir ifadeyle “gelip geçenleri
rahatsız edecek maddeleri yoldan uzaklaştırmak” ifadesi geniş anlamda yorumlanmalıdır. Bu
anlamda söz konusu ifade, yerlere sigara izmariti atmaktan her türlü çöpe; kömür dumanından
zehirli kimyasal atıklara kadar çevreye zarar veren her şeyi kapsamaktadır. Bu sebeple
temizlik, sadece yakın çevrenin kirletilmemesi demek değil, bilakis karasıyla, deniziyle ve
havasıyla bütün tabiatın temiz tutulması demektir. Günümüzde piknik ve mesire alanları,
konserve kutuları, pet ve cam şişeler, yiyecek artıkları vs. nedeniyle kirletilmektedir. Yeşil
evrenimiz, masmavi deniz ve gökyüzümüz daimi bir şekilde nükleer ve petrol sızıntılarından
dolayı kirlenmektedir[54]. Tüm bu kirliliklerle nasıl yaşayacağımızı düşündüğümüzde, Yüce
Allah’ın örnek model olarak tavsif ettiği Hz. Peygamber’in çevreyle ilgili bu nasihatlerinin
değerini daha iyi anlamaktayız.
Hz. Peygamber’in “Yoldan, eziyet veren şeyleri gidermek” mesajını günümüz açısından şöyle
değerlendirmeliyiz: Yollara diken, çivi, cam kırığı veya araçların tekerleklerine zarar veren
şeyleri atmamak, taş ve benzeri engeller koymamak; taş ve benzeri nesnelerin tehlike arz eden
durumu varsa bunları kaldırmak veya ilgili yetkilileri haberdar etmek gerekir. Bunları yapmak
aynı zamanda yolun hakkıdır. Aracı uygunsuz yer ve şartlarda yola park etmek, trafik
kurallarına uymamak gibi trafik suçları da eza olarak değerlendirilmelidir. Ev ve işletme
sahiplerinin yaya ve araçların geçişini zorlaştıracak, trafiği aksatacak şekilde yollara eşya
koymamaları da yol hakkından sayılmalıdır. Sürücü ve yayaların kurallara uyması da bu
rivayet kapsamında ele alınmalıdır[55].
Yukarıdaki bilgileri destekleyen yolun hakkını vermek, yolları işgal etmemekle ilgili Hz.
Peygamber şöyle buyurmuştur: “Yolların kenarlarında oturmaktan sakınınız.” Sahabe, “Ey
Allah’ın Elçisi! Oturmadan edemeyiz, oralarda oturup konuşuyoruz” dediler. Bunun üzerine
1004