ISBN 9786054735846

E. ÇELEBİ / ISEM2016 Alanya – Turkey
tartışmalıdır. O halde geriye Platon’un da açığını kapatan bir yol gereklidir. Aslında böyle bir yolun
İslam medeniyeti içerisinde var olduğunu söyleyebiliriz. Birlik düşüncesi içinde hiçliğin veyahut
ontolojik statünün birbirine karıştığı bir varlık telakkisi yerine, alemi büyük insan (insanı kebir)
olarak gören, insana rahmani nefesin tecelligahı olması itibarıyla bu alemin ruhu veyahut cilası
olarak değer atfeden İbn Arabi ve bir çok tasavvuf erbabının yaklaşımlarının çok daha derin bir
ekosisteme ve ekolojiye kapı araladıklarını söyleyebiliriz[20]. Bu birlik anlayışında insan,
Aydınlanmanın insanı gibi doğayı bütün ihtirasları için bir mal-zeme olarak gören, kibirli ve
haddini bilmez bir varlık olmadığı gibi; ontolojik statüsü bir nesneden farklı olmayan bir varlık
olarak sorumluluk makamına getirilen ekolojizmin ideolojik insanı da değildir. Ayrıca her ne kadar
Platoncu ontoloji ile paralellikler arz etse de, insan tasavvuru itibarıyla Platon’un hiyerarşik insan
tasnifi yerine Hz. İnsanı koyan bir düşüncedir. Bu öğretide insan, kamil bir varlık, rahmani nefes,
'alem'siz olmayan 'alem'in de onsuz olmadığı bir cila veya yüzüğe kaş mesabesinde olan merkezî
bir varlıktır. Burada etiğin estetikle birleştiği, Yaratan’ın cemaliyle tecelli ettiği, yaratılmışların
cemal aynasında kendilerini seyrettikleri, derin bir saygının ve huzurun mekanı olan bir “Varlık”
ile karşı karşıyayız. Böyle bir telakkinin derin değil, en derin ekolojiyi inşa etmek için bir fırsat
sunduğunu söylemek gerekir. Bütün var olanların Allah’ı tesbih ettiği biçimindeki Kur’an-î
öğretinin merkezde olduğu bir varlık telakkisinin benimsendiği bir paradigma içinde, mizanın
korunmasının ahlaki ve estetik değeri parçalamaksızın mümkün oluşu da muhtevidir. Aslında ahlak
teriminin “yaratılış” ve “yaratış” ile olan etimolojik irtibatı dikkatli bir biçimde irdelendiğinde de
sırlı gibi gözüken ifşa olacaktır.
443