ISBN 9786054735846

E. ÇELEBİ / ISEM2016 Alanya – Turkey
bütün bu hitaplar insanadır. Söz konusu hitapların muhatabı olan bir varlık olarak insandan
sorumluluk talep etmek, başlı başına insanın bu ontoloji içerisindeki konumunu ve hiyerarşik
değerini de ifade etmiş olmaktadır. İnsan sıradan bir varlık olarak görülemez. İnsanın doğaya
tahakkümüne ve hoyratça davranmasına engel olmak için, sair varlıkları insan ile eşitlemek veya
ondan daha değerli bir ontolojik statüye devşirmek başka bir ideolojik/tepkisel tutum olmaktan
öteye gitmez. Ayrıca böyle bir öğretinin gerçeklik temelinde pratize edilme imkanı da yoktur. Bu
durumda farklı bir bütünlük yorumuna ve algısına ihtiyaç olduğunu söyleyebiliriz. Bu yeni yolun
temel ilkesinin ise insanın değersizleştirilmesi değil, tahakkümüne yol açan kibrini törpüleyecek
bütünlüklü bir ontoloji inşası olması gerekir.
Genel Bir Değerlendirme
Çevre problemi modern insanın yol açtığı ve çözüm bulmak için çaba sarf ettiği modern bir
problemdir. Modern zamanların ilerlemeci, bilimci ve tahakkümcü karakterdeki algısının mevcut
paradigmayla bu soruna kalıcı çözümler üretebilmesi çok gerçekçi görünmüyor. Her soruna olduğu
gibi çevre sorununa da ahlak temelli bir çözüm arayışı, aynı zamanda mevcut durumun ahlaki
olmayan ilkelerden mütevellit olduğu anlamına da gelir. Dolayısıyla zamanında etik ilkelerden
bağımsız düşünülemeyen bir durumun sonraki zamanlarda tekrar etik ilkeler bağlamında sorguya
çekilmeyeceğinin garantisi yoktur. Kendi ördüğü ağın içine sıkışan örümcek misali, modern
insanın da öncelikle çevresine bir ağ ördüğünün farkına varması gerekir ki, bunun da kolay
olmayacağı aşikardır. Çünkü bir yandan gerçekliğe çıkar temelli bir değer biçerken, öte yandan
yüzleştiği gerçekliğin kendisini esir aldığını fark etmesi, yukarıda zikretmeye çalıştığımız a prioridogmatik
kabullerinden ötürü neredeyse imkansızdır. Bu itibarla ilk yapılması gereken şey yepyeni
bir kavramsal şema ve varlık tasarımı gerçekleştirmektir. Bunun da insanı bir bütün olarak gören
ve bu bütünlüğü içinde sorumlu bir konuma yerleştiren yeni bir öğreti ile mümkün olabileceği
teorik düzeyde varsayılabilir.
Platon’un yukarıda ifade ettiğimiz mutlak güzeli arayan insanının, doğadaki bütün güzellikleri
kaynağından hareketle kozmik bütünlüğe karşı sorumluluğunu yerine getirebilme potansiyeli
taşıması mümkündür. Ancak Platoncu öğretinin de devlet görüşü, sınıfsal ayırım bağlamında
kusurla muallel olduğu açıktır. Teorik olarak ortaya koyduğu ontolojik bütünlük ilkesi önemlidir,
ancak bütünsel bir felsefe olarak bakıldığında yaşanılır bir dünya için bize sunabildikleri
442