Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1<br />
GİRİŞ: KONU-YÖNTEM<br />
Bu çalışmanın konusu, menakıbnameleri yapısal çözümleme yöntemleri üzerinden incelemek<br />
olarak özetlenebilir. Menakıbname ve velayetnameler genelde hakkında bilgi verilen şeyhin<br />
bir müridi veya aynı inanç yolunun bir takipçisi tarafından kaleme alınmakta ve söz konusu<br />
şahsın toplum nezdinde yüceltilmesini amaçlamaktadır. Kur'an’da yer alan peygamber<br />
hayatlarından bazı kesitler bu eserlerde söz konusu velilerin hayatlarına uyarlanır.<br />
Menkıbelerin yazımında önemli bir faktör olarak ortaya çıkan keramet kavramı, olağanüstü<br />
halleri kapsamasının yanı sıra zıtlıklardan ve çatışmalardan beslenir. Menakıbnamelerde su<br />
çıkarma, ateşte yanmama, şarabın bala dönüşmesi, akıldan geçenleri bilme yaygın olarak<br />
kullanılan kerametlerdendir. Bunlardan başka peygamberleri rüyada görme, onlardan direktif<br />
alma ve sahip oldukları olağanüstü hallere bürünme bir bakıma peygamberlerin yeryüzündeki<br />
vekilleri gibi gösterilmelerini beraberinde getirmektedir. Hem bu anlayış, hem de söz konusu<br />
kerametler velilerin halk üzerindeki itibar ve tesirini artırmaya yöneliktir. Ayrıca bu kişilerin<br />
sıradan insanlardan farklı olması vurgulanır. Genelde bahsi geçen veliden zaman olarak<br />
uzaklaşıldıkça onun hakkında yazılan eserlerdeki abartılar da artmaktadır. Örneğin Sultan<br />
Veled'in yazdığı eserlerde Mevlana'nın kerametlerinden pek bahsedilmediği halde,<br />
Sipehsalar'ın eserinde ve Ahmed Eflâkî'de oldukça fazladır. 1 Bu olağanüstülükler tarihçilerin<br />
menakıbnamelere karşı mesafeli olmasına sebep olsa da söz konusu kaynaklar dönemin<br />
düşünce ve sosyal tarihine dair önemli veriler sunmaktadır.<br />
Menakıbnameler üzerine yapılan araştırmalar artarak devam etmektedir. Fakat bunların tarihî<br />
kaynak olarak kullanılabilmesi, daha fazla metodolojik araştırma ihtiyacını doğurmaktadır.<br />
Fuat Köprülü Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar ve Anadolu’da İslamiyet adlı eserlerinde<br />
her ne kadar metodolojik araştırmadan çok tasavvuf tarihi üzerine yoğunlaşmışsa da;<br />
<strong>menakıbnamelerin</strong> tarihî kaynak olarak kullanılmasının önünü açmıştır. Özellikle “Anadolu<br />
Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları” adlı makalesinde menkıbelerin dönemin toplum<br />
psikolojisini yansıtmaları üzerinde durmuştur. Bu konuda bütüncül bir araştırma yöntemi<br />
izleyen Ahmet Yaşar Ocak eserlerin metodolojik açıdan genel <strong>özellikleri</strong>, sınıflandırılmaları,<br />
tarih kaynağı olarak yerleri ve özellikle söz konusu eserlerdeki keramet motifleri üzerine<br />
incelemelerde bulunmuştur. Bu çerçevede öncelikle, veli kavramı ve bu kavramın tarihsel<br />
süreçte değişimini incelemiştir. 2 Ayrıca <strong>menakıbnamelerin</strong> çeşitlendirilmesi, ortaya çıkış<br />
şekilleri, tarihsel süreçte nasıl şekillendirildikleri üzerine değerlendirmelerde bulunur. Ayrıca<br />
1<br />
Ahmed Eflaki, Ariflerin Menkıbeleri(çeviren:Tahsin Yazıcı), İstanbul, 2011, s.33.<br />
2<br />
Ahmet Yaşar Ocak, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menakıbnameler, Ankara, 2010, s.1-18.
Change language