menakıbnamelerin özellikleri

32
2.2 MENAKIBNAMELERDE İŞLEV DİZİNİ
Önemli Bir Dinî Karakter Tarafından Kahraman Müjdelenir (Müjdeleme)
Müjdeleme, kahramanın kendisinden önceki dönemlerde yaşamış veya aynı dönemde yaşayan
tanınmış bir dinî karakter tarafından onurlandırılması şeklinde ifade edilebilir. Bu karakter
peygamber, ünlü bir veli veya bir tarikat şeyhi olabilir. Kanaatimizce bu işlev, kahramanı olay
örgüsü için harekete geçiren ilahi bir dokunuş niteliğindedir. Müjdeleme durumu farklı
şekillerde gerçekleşebilir. Örneğin; el verme, hırka giydirme gibi sufi ritüelleri, peygamberi
rüyada görme veya dinî bir karakterin bir muhabbet esnasında yanındakilere söz konusu
kahramanı övmesi şeklinde olabilir.
Müjdeleme işlevinin örneklerini özellikle destanlarda ve dinî anlatılarda görmek mümkündür.
Ocak, “Peygamber tarafından irşad edilme” motifini Türk destanları ve menakıbnamelerde
ortak olan motiflerden biri olarak gösterir. 182 Battal Gazi Destanı’nın ilk bölümlerinde,
kahramanın gelecekte Rum diyarına gelişinin müjdesi Hz. Muhammed döneminde verilir. 183
Peygamber tarafından müjdelenme örneği Danişmend Gazi Destanı’nda da vardır. 184
Müjdeleme örneklerine kutsal kitaplarda veya peygamberlerin hayatlarını içeren anlatılarda da
çokça rastlamak mümkündür. “Gaybı bilme ve gelecekten haber verme” kutsal kitaplardan
menakıbnamelere geçmiş motiflerdendir. 185 Verdiğimiz örneklerden anlaşılacağı gibi bu motif
müjdeleme işlevini desteklemek için menakıbnamelerde kullanılmıştır.
“Müjdeleme”, menakıbnamelerde veliyi “meşrulaştırma” amacına yönelik bir işlevdir.
Müjdeleme yoluyla kahramanın velâyeti ulu bir şahıs tarafından desteklenmiş, kabul görmüş
olur. Bu işlev genelde menakıbnamelerin ilk kısımlarında yer alır; böylece okuyucunun
gözünde velinin üstünlüğünün kabulü sağlanır.
182
Ocak, a.g.e, s. 81-82.
183
Demir-Erdem, a.g.e, s. 66-68.
184
Turan, a.g.e, s. 156.
185
Ocak, a.g.e, s.75.