MIĘDZYNARODOWE WARSZTATY TRANSGRANICZNE

Tożsamość – Dialog” (Poczdam, Wenecja,
Liberec, Görlitz, Jelenia Góra 2005-2006),
– powstanie trójnarodowego projektu pod
hasłem „Kraina Domów Przysłupowych”
(Ebersbach, czerwiec 2003 r.) a następnie zatwierdzenie
przez Prezydium ERN strategicznej
koncepcji rozwoju regionu pod tym samym
hasłem (Żytawa, październik 2007 r.),
– coroczne imprezy w ramach „Dni Otwartych
Domów Przysłupowych” (ostatnia niedziela
maja, poczynając od r. 2008).
st r a t e g i a n a L a t a 2012-2020
Sytuacja zabytków na obszarze ERN w latach
1991-2011 uległa radykalnej poprawie. Mimo to,
oceniając swoje kilkunastoletnie doświadczenia
oraz dotychczasowy dorobek, nasza grupa
robocza (od 2004 r. funkcjonująca jako EUREKS
Zabytki), daleka jest od poczucia pełnej satysfakcji.
Nie tylko, dlatego iż w roku 2010 zostaliśmy
doświadczeni przez powódź, która dokonała
spustoszenia wśród domów przysłupowych,
zwłaszcza w Bogatyni, co uświadomiło nam, iż
nasz Euroregionu, choć jest już okrzepłą i dobrze
funkcjonującą wspólnotą, niestety nie jest
przygotowany do skutecznego niesienia pomocy
tam, gdzie jest ona pilnie potrzebna. Ale nawet
pomijając sytuacje tak skrajne, na samozadowolenie
nie pozwala świadomość, iż zarówno tempo,
zakres ilościowy a często też sposoby ratowania
i przywracania do życia zabytków, nie odpowiadają
potrzebom, jakie dostrzegamy i standardom,
jakie uważamy za właściwe. Szczególnie dobitnie
ilustrują to różne bariery, na jakie od lat napotykają
obywatelskie inicjatywy na rzecz skutecznej
ochrony i pielęgnacji architektury ludowej,
zwłaszcza domów przysłupowych zwanych „łużyckimi”.
Warto tu przypomnieć, że od szeregu lat
powraca postulat, aby wieloprzestrzenny obszar
33
unikatowego krajobrazu kulturowego, jakim jest
„Kraina Domów Przysłupowych” został wpisany
na listę światowego dziedzictwa ludzkości, zwaną
„Listą UNESCO”.
W świetle stwierdzeń przytoczonych na wstępie,
pokonanie problemów i deficytów, jakie dziś
jeszcze blokują przyspieszenie działań służących
ochronie tak cennych walorów jest konieczne!
W naszym przekonaniu jest też możliwe, ale wymaga
nowego spojrzenia na cały kompleks spraw
związanych z zabytkami. Strategia, jaką Eureks
„ZABYTKI” pragnie zarekomendować Radzie
Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa, odpowiada formule
„ucieczki do przodu”.
Co miałoby to oznaczać?
1. Zakładamy, że ochrona i pielęgnacja dóbr kultury
może i powinna stać się rzeczywistym
priorytetem, a w efekcie także „marką” naszego
Euroregionu, zasłużenie wyróżniającą go
w wymiarze europejskim.
2. Konieczne jest możliwie pełne zdiagnozowanie
stanu i kondycji nie tylko samych zabytków
w ERN, ale też sił i środków, jakich one
wymagają.
3. W diagnozie tej zdecydowane pierwszeństwo
i skoncentrowanie uwagi winno dotyczyć potrzeb
„Krainy Domów Przysłupowych”.
4. Znając w tym zakresie skalę najpilniejszych
deficytów (finansowych, kadrowych, logistycznych,
legislacyjnych, edukacyjnych i in.)
należy podjąć aktywne starania o ich redukcję,
m.in. poprzez zapewnienie odpowiednich
funduszy w budżecie Unii Europejskiej na lata
2014-20.
EUREX Zabytki, współdziałając z euroregionalnymi
ekspertami z innych dziedzin, zamierza przygotować
w 2012 r. szczegółowy program działań,
zgodny z założeniami jak w punktach 1-4.