Gyöngyösi Gergely OSPPE: Epitoma és Directorium

pertinacia, vincat ratio et prudentia. Non utantur vocibus depravatis. Sint veraces
tecum pueri, verecundi, pudici, modesti, non vinolenti, non crapulosi, nec
iniuriosi. Ex hiis quidam Hungaricum, quidam Italicum, quidam Boemicum et
cetera linguagia norint, vicissimque loquantur, sic absque labore et quasi per
5 ludum multa disces idiomata, et alloqui tuos per temetipsum poteris et tui te.
Contingunt namque sepius aliqua, que tibi soli referre subditi velint, nec interpreti
confidunt. Princeps, qui semper per alium loquitur, nomen solum et non
rem habet. Nil est, quod favorem populi sic conciliet, quam gratia sermonis.
De defensione
10 Dicit Plato: „Indignam rem agit, qui unam partem rei publice curat, ut alteram
deserat, maiori periculo prius subveniendum erit”. Quod omnia cum consilio
seniorum et fidelium agas, nec postea factum displicebit.
De studio litterarum
Ad hoc instituaris, ut non solum loqui, sed ornate loqui scias et prudenter.
15 Cedunt arma toge, concedit laurea lingue. Nolo puero sermonis patere licentiam.
Magne sapientie tempestivum silentium est. Quod semel edideris, revocari non
potest. Tenere te medium volumus, neque loqui semper, neque tacere || semper. 33v
Attende quid, cui et de quo dicas. Quicquid agis, prudenter age, respice finem.
Qui sunt faciles locutores et importuni. Horum orationem dicimus non in pecto-
20 re, sed in ore nasci. Equales tuos orationis ornatu et gravitate superare contendas,
ut victor evadas. Tum in hoc, tum in omni laudabili exercitio dolebis vinci,
vincere gaudebis. Sit sermo tuus nec humilis, nec depressus nimis, nec arrogans,
nec gravis nimis. Nam graves in collocutionibus mores digna in se odia contrahunt.
Que tumet oratio, odibilis est, que tenuis et humilis, nusquam movet.
25 Sermonem non egrum, sed robustum esse convenit, item, quamvis omnem artem
scire bonum est, tamen grammatica dirigit, acuit dialectica, rethorica illustrabit.
Graves auctorum sententias memorie commendabis, ut roborare habundantiam
et supplere defectum valeas, verbis enim sepe pauci animati vicerunt multos,
multique animati fortius pugnaverunt.
30 De philosophie studio
Sicut sine litteris omnis etas ceca est, nemo quippe sine hiis boni et mali notitiam
habuit, nec scivit preterita, presentia et futura moderare, ita sine studio
26 dialectica] dialetica RBp
3–5 Ex hiis ... tui te ] Aen. Silv. Piccol. lib. educ. 33 (p. 170)
7–8 Princeps ... habet ] Aen. Silv. Piccol. lib. educ. 33 (p. 170, 172)
10–11 Indignam ... deserat] Aen. Silv. Piccol. lib. educ. 33 (p. 170, cf. Cic. off. 1,25,85;
Plato resp. 420B)
15 Cedunt ... linguae] Walther: Proverbia, n. 2572 (cf. Cic. off. 1,22; Ian. Pann. pan. in
Guar. 910)
15–16 Nolo ... est ] Aen. Silv. Piccol. lib. educ. 14 (p. 138)
17 Tenere ... semper ] Aen. Silv. Piccol. lib. educ. 35 (p. 174)
18 quid ... dicas] Cf. Sarbak 2008, p. 177–181.
18 Quicquid ... finem ] Walther: Proverbia, n. 25251 (cf. Gesta Rom. 103)
19–20 Qui ... nasci] Aen. Silv. Piccol. lib. educ. 35 (p. 174)
24 Que ... movet ] Aen. Silv. Piccol. lib. educ. 38 (p. 178)
31 sine ... est ] Aen. Silv. Piccol. lib. educ. 27 (p. 160)
65