ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, ΤΟΜΟΣ 72, TEYXOΣ 1−3, 2010 9Σήμερα τα όπλα μας είναι οι δορυφόροι, οι πύ−ραυλοι, η μελέτη του φωτός, τα ραδιοτηλεσκόπια, ταοπτικά τηλεσκόπια. Είναι η θεωρία και η έρευνα. Είναιακόμη και η φαντασία μας και το δαιμόνιο μας. Και μ’αυτά τα όπλα έχουμε ήδη καλύψει ένα μεγάλο μεροςτου δρόμου γιά τη κατανόηση των δυνάμεων που κι−νούν τον Γαλαξία. Λύσαμε πολλά προβλήματα, αλλάδημιουργήθηκαν άλλα. Απαντήσαμε σε χιλιάδες ερω−τήματα και νέα δυσκολότερα ερωτήματα βγήκαν στηνεπιφάνεια. Αλλά αυτός άλλωστε είναι και ο ανθρώπι−νος δρόμος στην αναζήτηση της γνώσης.Παρ’ όλα αυτά δεν είμαστε πια περιορισμένοι στονα παρατηρούμε το ορατό μόνο φως που φτάνει σεμάς από τα βάθη του Διαστήματος. Μπορούμε πια νασυνθέσουμε παράξενα νέα πορτραίτα του Σύμπαντοςμελετώντσς κι άλλα είδη ακτινοβολιών από το διά−στημα, μελετώντας δηλαδή και άλλες περιοχές αυτούπου ονομάζουμε ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. Πάνω απότο ενοχλητικό πέπλο της ατμόσφαιρας τα σύγχροναδιαστημικά οχήματα παρατηρούν με ειδικά όργανα τααντικείμενα του Γαλαξία μας σε όλα τα είδη της ηλε−κτρομαγνητικής ακτινοβολίας: στην υπέρυθρη και τηνυπεριώδη, στα μικροκύμματα και τις ραδιοακτινοβολί−ες, στις ακτίνες “Χ” και τις ακτίνες “γάμμα”.Μ’ αυτόν τον τρόπο οι σημερινοί αστρονόμοι αντι−κρύζουν μιαν ολάκερη ποικιλία απόψεων των διαφό−ρων ουράνιων αντικειμένων, έστω και αν οι αποστά−σεις που μας χωρίζουν απο τ’ άστρα είναι τεράστιες.Πρόκειται για μία πραγματική αποκάλυψη συναρπα−στικών γεγονότων και δεδομένων ανάμικτων με απί−στευτα φαινόμενα, περίεργα αινίγματα και πανοραμι−κές φωτογραφίες που στέλνουν πίσω στη Γη μας οι δι−άφορες διαστημοσυσκευές. Γιατί χωρίς αμφιβολία, καισε μεγάλο βαθμό, η τεχνολογία είναι αυτή που κάνειπραγματοποιήσιμα τα σύγχρονα όνειρα της ανθρω−πότητας. Και η ίδια αυτή τεχνολογία είναι ο κύριος βο−ηθός των σύγχρονων αστρονόμων και αστροφυσικώνστην διαμόρφωση των απόψεων που έχουμε για τοΣύμπαν. Πάρτε για παράδειγμα την γέννηση, την εξέλι−ξη και τον θάνατο των άστρων. Γιατί τα άστρα, όπωςκαι κάθε τι άλλο στο Σύμπαν, γεννιόνται, εξελίσσονταικαι πεθαίνουν.Στις μεσοαστρικές περιοχές του Γαλαξία μας τααραχνοΰφαντα νεφελώματα αερίων και σκόνης συ−γκεντρώνουν το περιεχόμενο τους σε μεγάλους σω−ρούς φέρνοντας αντιμέτωπες τη βαρύτητα με τη θερ−μότητα, σ’ έναν αγώνα που όλο και γιγαντώνει καιπου μπορεί να διαρκέσει για εκατομμύρια χρόνια έωςότου αρχίσουν οι πυρηνικές αντιδράσεις ενός νέουάστρου. Κάτω από ορισμένες συνθήκες τα νεφελώ−ματα αυτά, καθένα με διάμετρο πολλών ετών φωτός,διασπάται με αποτέλεσμα μια ή περισσότερες από τιςπεριοχές αυτές να αρχίσουν μιαν αργή αλλά σταθερήσυστολή κάτω από την δύναμη της βαρύτητας τωνυλικών του.Με το πέρασμα του χρόνου η θερμοκρασία στοκέντρο του αρχίζει σταδιακά να αυξάνει εκπέμπονταςτεράστιες ποσότητες υπέρυθρης ενέργειας. Όταν ηθερμοκρασία αυτή φτάσει τα 10−15 εκατομμύρια βαθ−μούς Κελσίου αρχίζουν οι πυρηνικές αντιδράσεις πουμετατρέπουν το υδρογόνο σε ήλιο σηματοδοτώνταςέτσι τη γέννηση ενός νέου άστρου. Αέρια υλικά πουπροσελκύονται από την περιφέρεια στριφογυρίζουνμε τεράστιες ταχύτητες γύρω από το νεογέννητοάστρο σχηματίζοντας μια τεράστια δύνη υπερθερμα−σμένων υλικών.Από τους πόλους του περιστρεφόμενου δίσκουξεπετάγονται τεράστιοι πίδακες υλικών, πάνω καικάτω από τον δίσκο, σαν γιγάντια ενεργά ηφαίστεια.Με την πάροδο του χρόνου ο δίσκος των υλικών συ−μπυκνώνεται σχηματίζοντας μικρότερα σώματα ταοποία μετατρέπονται σε πλανήτες και δορυφόρους,ενώ η ακτινοβολία του νέου άστρου σαν μανιασμέ−νος άνεμος εκσφενδονίζει σιγά−σιγά τα υπολειπόμε−να υλικά του δίσκου αφήνοντας πίσω τους πλανήτεςνα περιφέρονται γύρω από το άστρο τους. Μετά τηγέννησή του ένα άστρο συνεχίζει να μετατρέπει τουδρογόνο του σε ήλιο στις θερμοπυρηνικές αντιδρά−σεις που εκτελούνται στο κέντρο του.Όταν ο Γαλαξίας μας ήταν ακόμη νέος, τα πρω−ταρχικά του νεφελώματα δημιούργησαν δεκάδες ή καιεκατοντάδες χιλιάδες άστρα ταυτόχρονα σχηματίζο−ντας έτσι τα γνωστά μας σφαιρωτά σμήνη. Σήμεραόμως τα νεφελώματα δεν είναι τόσο μεγάλα και σχη−ματίζουν πολύ λιγότερα άστρα στα λεγόμενα ανοικτάή γαλαξιακά σμήνη άστρων. Σε γενικές γραμμές έναανοιχτό σμήνος αποτελείται από 50 έως 500 συνο−λικά άστρα, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί ναφτάνουν τις μερικές χιλιάδες. Ακόμη και ο Ήλιος μαςγεννήθηκε σ’ ένα παρόμοιο σμήνος.Τ’ άστρα όμως που αποτελούν τα νεαρά αστρικάσμήνη δεν έχουν όλα το ίδιο μέγεθος, το ίδιο χρώ−μα ή την ίδια λαμπρότητα. Τι, άραγε, είναι αυτό πουκάνει τ’ άστρα, αν και έχουν την ίδια περίπου ηλι−κία και γεννήθηκαν στο ίδιο νεφέλωμα, να μην έχουνεντούτοις το ίδιο χρώμα και την ίδια λαμπρότητα; Ηαπάντηση βρίσκεται στη μάζα των άστρων, αφού γιακάθε άστρο στο Σύμπαν το πιο σημαντικό στοιχείο