ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

10Ο Άνθρωπος και το Σύμπανστη ζωή και την εξέλιξή του καθορίζεται από την πο−σότητα της ύλης που περιλαμβάνει. Γιατί η ποσότητατης ύλης που έχει το κάθε άστρο όταν γεννιέται, κα−θορίζει επακριβώς και τη μοίρα του: τη ζωή του καιτο θάνατό του!Μερικά άστρα γεννιόνται με λιγοστό υδρογόνο,λάμπουν αμυδρά μ’ ένα αδύνατο φως, έχουν μια κοκ−κινωπή φαιά απόχρωση και επιφανειακή θερμοκρασία3.000 βαθμών Κελσίου. Άστρα σαν τον Ήλιο μας έχουνπερισσότερα υλικά, είναι θερμότερα και λάμπουνστους 6.000 βαθμούς μ’ ένα έντονο κιτρινωπό φως.Μερικά άλλα πάλι, έχουν πολλαπλάσια υλικά απ’ ότιο Ήλιος, είναι κυανόλευκα με θερμοκρασία 20.000 βαθ−μών, και λάμπουν με την ένταση ενός εκατομμυρίουήλιων. Η μάζα πάντως του κάθε άστρου δεν καθορίζειμόνο την εμφάνιση που έχει όταν γεννηθεί. Καθορίζειεπίσης και τι είδους άστρο θα γίνει, πόσα χρόνια θαζήσει, πως θα είναι στη γεροντική του ηλικία, και τέλοςπως θα πεθάνει. Όλα εξαρτώνται από την ποσότητατης μάζας που έχει.Ένα άστρο ενηλικιώνεται όταν η πίεση της βαρύτη−τας των εξωτερικών του στρωμάτων εξισορροπείταιαπό την πίεση της ακτινοβολίας και ενέργειας πουπαράγεται στον πυρήνα του από τις θερμοπυρηνικέςαντιδράσεις που μετατρέπουν το υδρογόνο σε ήλιο.Έτσι το άστρο αυτό παραμένει σε ισορροπία όσο και−ρό η “καύση” του υδρογόνου είναι η μοναδική θερμο−πυρηνική αντίδραση που εκτελείται στον πυρήνα του.Η περίοδος αυτή της ωριμότητας ενός άστρου, διαρκείτο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Μετά την σταθε−ροποίηση ενός άστρου, η μάζα του θα του καθορίσειπόσα χρόνια θα ζήσει σταθερά.Τα μικρά κοκκινωπά άστρα, αυτό που λέμε κόκ−κινοι νάνοι, έχουν μόλις το ένα δεκάκις χιλιοστό τηςλαμπρότητας του Ήλιου και είναι τόσο αμυδρά ώστεκανένα τους δεν φαίνεται από τη Γη χωρίς τη βοήθειατηλεσκοπίου. Παρ’ όλη όμως την αμυδρότητα και τηναπλότητά του, ένα μικρό κόκκινο άστρο θα επιζήσειπερισσότερο από οποιοδήποτε άλλο είδος άστρου.Επειδή είναι μικρό οι θερμοπυρηνικές του αντιδράσειςεκτελούνται αργά, και γι’ αυτό λάμπει αμυδρά. Θαχρειαστούν πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια χρόνιαγια να εξαντλήσουν το καύσιμο υδρογόνο τους.Αντίθετα οι τεράστιοι γαλάζιοι γίγαντες είναιάστρα πλούσια σε υλικά και γι’ αυτό ιδιαίτερα σπάτα−λα. Οι θερμοπυρηνικές τους αντιδράσεις εκτελούνταιμ’ έναν ταχύτατο ρυθμό, με αποτέλεσμα να ακτινο−βολούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας μέσα σε λίγοχρόνο. Γι’ αυτό άλλωστε και η ζωή τους δεν πρόκειταινα διαρκέσει πολύ. Ένα άστρο 25 ηλιακών μαζών, γιαπαράδειγμα, σπαταλάει τα υλικά του πολύ γρήγοραλάμποντας 80.000 φορές πιο έντονα απ’ ότι ο Ήλιοςμε μία θερμοκρασία 35.000 βαθμών Κελσίου. Γι’ αυτόη ζωή ενός τέτοιου άστρου δεν διαρκεί περισσότεροαπό μερικά εκατομμύρια χρόνια.Όλα, πάντως, τα άστρα στο τέλος της ζωής τουςμετατρέπονται σε Κόκκινους Γίγαντες. Το στάδιο αυτόαποτελεί το προτελευταίο κεφάλαιο της ζωής τουκάθε άστρου. Σ’ αυτό το στάδιο ένα άστρο βρίσκε−ται στον προθάλαμο του θανάτου του. Ενός θανάτουπου θ’ αφήσει πίσω του ένα από τρία μόνο πιθανά“λείψανα” ανάλογα με την μάζα που έχει κάθε άστρο.Όταν ένα άστρο με λιγότερα υλικά από τέσσερις ηλι−ακές μάζες, γίνει Κόκκινος Γίγαντας, μπαίνει σε μίαπερίοδο αστάθειας. Η βαρυτική του δύναμη δεν είναιικανή να συγκρατήσει τα εξωτερικά του στρώματα ταοποία αποχωρίζονται σιγά−σιγά και διαφεύγουν στοΔιάστημα. Τα αέρια αυτά στρώματα αποχωρώνταςσχηματίζουν ένα διαστελλόμενο κέλυφος, το οποίοστα τηλεσκόπιά μας φαίνεται όπως ένας δακτύλιοςαερίων. Οι αστρονόμοι των περασμένων αιώνων, μετα μικρά τους τηλεσκόπια νόμιζαν ότι τα αντικείμενααυτά έμοιαζαν με πλανήτες, γι’ αυτό και τα ονόμασανπλανητικά νεφελώματα.Τα διαστελλόμενα αέρια των πλανητικών νεφε−λωμάτων περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος τηςαρχικής μάζας ενός άστρου, και καθώς αποχωρίζο−νται απ’ αυτό, αφήνουν πίσω τους, αποκαλύπτοντάςτον συγχρόνως, τον γυμνό υπερθερμασμένο πυρήνατου. Το αρχικό δηλαδή άστρο έχει μετατραπεί σ’ ένανάσπρο νάνο που ακτινοβολεί ένα έντονο γαλαζόλευκοφως από μια επιφάνεια 16.000 φορές μικρότερη απότην αρχική του. Δισεκατομμύρια όμως χρόνια αργό−τερα, ο άσπρος νάνος θα πάψει σιγά−σιγά να ακτι−νοβολεί μετατρεπόμενος σ’ έναν κρυστάλλινο, άψυχο,μαύρο νάνο.Άστρα με ακόμη μεγαλύτερη μάζα εκρήγνυνται μετην ενέργεια τρισεκατομμυρίων βομβών υδρογόνου.Τεράστιες ποσότητες υλικών εκσφενδονίζονται στοΔιάστημα εμπλουτίζοντας τον διαστρικό χώρο με“βαριά” χημικά στοιχεία (ανώτερα του σιδήρου) πουδημιουργήθηκαν κατά την διάρκεια της έκρηξης. Μίατέτοια έκρηξη ονομάζεται νόβα, κι αν η έκρηξη δεν είναιαρκετά μεγάλη τα άστρα αυτά μπορεί να επιζήσουνκαι να επανέλθουν σιγά−σιγά στην προηγούμενη κα−τάστασή τους, ξαναθαμπώνοντας αργότερα το γύρωΔιάστημα με το βίαιο ξέσπασμα μιας νέας νόβα.“Στέλλα νόβα” στα λατινικά σημαίνει νέο άστρο,