Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Xesús Ferro Ruibal e e Xacinta Varela Martínez: Fraseoloxía e e paremioloxía galega nos nos escritos do do P. P. Martín Sarmi<strong>en</strong>to (1695-1772)<br />
[1762-1772] No sé si son comunes <strong>en</strong> España los ratones de almizcle pero sé que <strong>en</strong><br />
Pontevedra me destetaron con la expresión gallega ratos dalmizcre. La muralla que la<br />
villa ti<strong>en</strong>e al norte, y la cual baña el mar dos veces al día, sirve de cerca a la huerta de<br />
los padres jesuitas, y d<strong>en</strong>tro de ella <strong>en</strong>tra el mar <strong>en</strong> mareas vivas sin que por eso deje de<br />
ser am<strong>en</strong>ísima esa huerta. En los agujeros, pues, de esa muralla andaban los ratos de<br />
almizcle. Allí concurrían los muchachos, no tanto a buscar y coger los ratones cuanto a<br />
recoger su hi<strong>en</strong>da o excrem<strong>en</strong>to, pues eran otros tantos granos de almizcle que o traían<br />
<strong>en</strong> cajas o sembraban <strong>en</strong>tre las hojas de los libros por razón de su subido y suave olor.<br />
(SARMI-660:2466; Monteagudo:2, 243).<br />
TFG: Aguaneyro Adj. De Ribadavia, que se dice del Rato de agoa. Cast. "Rata". (SOBREIRA:115)<br />
AGOADANA. [...] Se conoce también por esta voz al rato do almizcle o agoana. (GOG-<br />
GEG:01,138). Rato do almiscle: Nombre gallego del Galemys pir<strong>en</strong>aicus, mamífero insectívoro<br />
acuático de la familia de los tálpidos, conocido <strong>en</strong> castellano como almizclera o desmán de los<br />
Pirineos" (BERMU:26,086). Rato do almiscle. Pequ<strong>en</strong>o mamífero insectívoro acuático, de fuciño<br />
prolongado <strong>en</strong> forma de espátula e corpo parecido ó do musaraño. (IRINDO:3,175).<br />
2.1.9. O señore de [Moym<strong>en</strong>ta] / o ricachón de [Moym<strong>en</strong>ta] / o señore [*del lugar].<br />
[1762-1772] (§ 519) No reparo <strong>en</strong> que se llame uno de esos señores don Pedro si ti<strong>en</strong>e<br />
ese tratami<strong>en</strong>to. Pero lo ridículo consiste <strong>en</strong> que, si es el más rico de tal lugar, Tardajos,<br />
verbigracia, o Moim<strong>en</strong>ta, o Caga Boy na Fonte (nombre de lugares <strong>en</strong> Galicia), se llame<br />
o señore de Moym<strong>en</strong>ta. Esto <strong>para</strong> que se crea que es señor del dicho lugar, con señorío<br />
tal, como si fuere el señor de Los Cameros, si<strong>en</strong>do, a todo rev<strong>en</strong>tar, un pobre hombre,<br />
nudius tertius; y que con estafas al Rey, al público y con las usurpaciones de los<br />
comunes y de los pastos del lugar, se hizo un rico avari<strong>en</strong>to, mirando con vilip<strong>en</strong>dio a<br />
los demás como si fues<strong>en</strong> lázaros o lazarillos, y cargándolos de lacerías por todos<br />
modos. Llámese, como <strong>en</strong> Campos, con nombre despreciativo o ricachón de Moym<strong>en</strong>ta.<br />
Sobre esto debían los curas instruir a sus feligreses, <strong>para</strong> que no t<strong>en</strong>gan ni llam<strong>en</strong> o<br />
señore del lugar, sino al que verdaderam<strong>en</strong>te lo fuere. (SARMI-660:519).<br />
TFG. Non figura.<br />
Com<strong>en</strong>tario. O carácter ridiculizador desa d<strong>en</strong>ominación señor de 11 pervive <strong>en</strong> d<strong>en</strong>ominacións<br />
que xa vimos (ó com<strong>en</strong>tarmos fidalgo do Cabo de Boa Esperanza) e neste caso podémoslle<br />
<strong>en</strong>gadir señor de onte <strong>para</strong> acá, porque esta locución non pon o ac<strong>en</strong>to na falta real de riqueza<br />
s<strong>en</strong>ón na falta de prosapia 12 (RISCO-N:112,67) e tamén señor de palla ou señor de palla de<br />
c<strong>en</strong>teo que tamén alud<strong>en</strong> a un falso señorío, e que son imaxes probablem<strong>en</strong>te creadas a partir<br />
dos bonecos de palla que se utilizan como espantallos ou como <strong>en</strong>troidos: Dígame vosté, siñor<br />
se me fay mercé, se n'houbera inferno seria Dios un siñor de veras ou un siñor de palla Seria<br />
un siñor de qu<strong>en</strong> fan algun caso os homes, ou un siñor de qu<strong>en</strong> ningu<strong>en</strong> teria conta, nin faria<br />
caso, un siñor de qu<strong>en</strong> todos se reirian (GARRO:054). Que farian, que p<strong>en</strong>saran, que dirían<br />
s'estuveran certos e seguros que n'hay inferno nin qu<strong>en</strong> tal dixo Terían <strong>en</strong>tonces conta<br />
ningunha, farían caso do que mandase Dios Non seria ese Siñor un verdadeiro siñor de palla<br />
11 Non sempre é ridiculizador. Lémbrese aquela cantiga que lle cantaron os veciños a Marcial Valladares,<br />
señor de Vilancosta: O señor de Vilancosta /soilo a ela t<strong>en</strong> apego; /vive <strong>en</strong>tre seus labradores, /hónrase<br />
de ser galego. (VALLA-6:67).<br />
12 Escribía Vic<strong>en</strong>te Risco na súa descrición Da Alemaña <strong>en</strong> 1933 que a x<strong>en</strong>te respecta instintivam<strong>en</strong>te a<br />
superioridade do sangue, pero que non respecta a superioridade do diñeiro que pol-o geral, alrita e<br />
alporiza á g<strong>en</strong>te, cuio instinto revólvese de contra contra dos señores improvisados, contra dos novos<br />
ricos, contra dos que non eran ninguén, e som<strong>en</strong>tes por ter<strong>en</strong> ganado cartos se convirt<strong>en</strong> logo <strong>en</strong> persoas.<br />
O noso pobo galego t<strong>en</strong> <strong>para</strong> iles unha espresión despeitiva caraiterística; “señores d’onte pr’acá”. En<br />
todos lados, a sátira asáñase co-iles. Por algo é isto (Ibidem).<br />
Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN ISSN 1698-7861<br />
109