Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Xesús Ferro Ruibal, Xacinta Varela Martínez. Fraseoloxía e paremioloxía nos escritos do P. Martín Sarmiento (1695-1772)
viene del latín rapere (en ese caso sería mejor del frecuentativo reptare), otros dirían
que viene de rapar, pues los rapaces, por imberbes, parece que siempre andan rapados.
A eso viene bien la voz rapagón y la voz rapariga. Siendo yo de poca edad oí repetidas
veces llamar al que (505v.) era niño con esta expresión: Rapadiño do côu côu passôu
polo rio e no se mollôu. (SARMI-7:419-420; 505r-505v).
TFG. O máis parecido é esta fórmula que se lles di ós rapaces que veñen do barbeiro co pelo
rapado: Crou crou ¿quen te rapou que sin pelo te deixou (RODGO-1:682).
Comentario. Obsérvese que a forma que recolle Sarmiento (cou cou) modificouse no actual
crou crou.
2.3.4. ¡Vamos a ley, vamos a ley, vamos a ley! [1762-1772] Reflexiono en que aquel libro
de las leyes que estaba sobre la mesa del vicariato 22 de España era un códice aforrado
con un cuero de color verde, como se dice en la página 97 del dicho libro Notitia
dignitatum 23 : “Abacus alba mappa instratus, qui librum viridi corio tectum sustinet, ut
in aliis vicariis” 24 . De esto sospecho que vienen las expresiones castellanas recurrir al
22 Non se debe pensar que o vicariato é unha institución eclesiástica. Sarmiento cita con precisión o nome do
vicario, que era un alto funcionario imperial que dirixía a administración civil (non militar) dunha
diocese; e esta tampouco era un distrito eclesiástico, senón civil: toda a Península Ibérica era con
Diocleciano (284-305) unha diocese dependente da prefectura das Galias. O libro de leis e a mesa son as
que aparecen na iconografía.
23 Sarmiento está citando, probablemente, a páxina 97 da edición feita por Panciroli en 1623 que se pode ver en
[http://books.google.es/booksid=b1NCAAAAcAAJ&pg=RA1-PA91&lpg=RA1-PA91&dq=
%22qui+librum+viridi+corio+tectum%22&source=bl&ots=qMzFA91zYT&sig=-VWxcIlM3Osp HPjlw
BOY5ZWkf2w&hl=es&sa=X&ei=mrsOUJaQBK6A0AWX44CgBw&ved=0CCAQ6AEwAA#v=onepage&
q=%22qui%20librum%20viridi%20corio%20tectum%22&f=false] [24.5.1012]. A Notitia Dignitatum é un
extenso documento administrativo romano, de final do século IV e principio do V, que describe tódolos
cargos civís e militares que tiña o Imperio Romano tanto en Oriente coma en Occidente (de aí o título que
significa “Descripción de Cargos Públicos”) e que contiña ilustracións que as posteriores edicións tentaron
reproducir con máis ou menos aproximación. Aínda que os especialistas matizan cuestións de detalle, parece
aceptado que das sete provincias que tiña Hispania só as tres que aparecen na ilustración (Baetica, Lusitania e
Callaecia) eran consulares, é dicir, gobernadas por persoas nomeadas directamente polo emperador; e que a
Callaecia tiña nada menos que cinco destacamentos militares: unha lexión (en León) e catro cohortes (en
Paetaonio -Rosillos de Vidriales-; Ad cohortem Gallicam --; Lucus -Lugo-; e en Brigantia-Iuliobriga -
¿preto do nacemento do Ebro As provincias represéntanse no gráfico da Notitia Dignitatum sempre como
mulleres con coroas e unha aureola semellante á dos santos, levando unha bandexa acugulada do que parecen
moedas que quizais simbolizan o tributo que pagaban a Roma. O que importa para o comentario deste
fraseoloxismo de Sarmiento é que un dos símbolos deses Vicarios (da Bética, de Lusitania e de Callecia) era
–como se traduce na nota seguinte - precisamente un libro (un códice) colocado sobre un aparador, cuberto
cun mantel branco, encadernado en pel verde e que contén o que corresponde á responsabilidade deste
Vicario ou Delegado Imperial. En definitiva, o libro verde contiña a lexislación da época, era a lei. Hai unha
edición feita en Basilea en 1552 que ten as ilustracións a color e no caso de Hispania o libro está encadernado
precisamente en coiro verde, cousa que non acontece noutras provincias do imperio
[http://books.google.es/booksid=BphJAAAAcAAJ&pg=PT181&lpg=PT181&dq=BETICAE.LVSITANIA
E.GALLECIAE&source=bl&ots=kXq9x_nVcE&sig=hb2I1Fk7T-9uALdjoDlY4QMlrA&hl=es&sa=X&ei=lkJYUPuVNorNhAfX7YCIBw&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=BETICAE.
LVSITANIAE.GALLECIAE&f=false]. [18.4.2012].
24 “As insignias do Vicario das Hispanias son dous Príncipes que se abrazan. Un aparador, cuberto cun
mantel branco, que sostén un libro encadernado en coiro verde, como xa se dixo falando doutros Vicarios.
Este códice contén o que corresponde á responsabilidade deste Vicario”. Suliñámo-lo fragmento que
traduce as palabras latinas que cita Sarmiento.
116 Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN 1698-7861